چکیده:
هدف پژوهش حاضر بررسی مسئولیت جمعی از دیدگاه امام علی(ع) با استناد به نهجالبلاغه و شرحهای معتبر آن است. پرسش اصلی این است که آیا از نگاه امام علی(ع) در نهجالبلاغه میتوان با استناد به قاعدهی مسئولیت جمعی، کل اجتماع یا بخشهایی از آن را در قبال اعمالی که فرد یا گروههایی از جامعه مرتکب شدهاند، مسئول دانست؟ بههمیناعتبار آیا فرد یا گروههایی از جامعه در قبال افعال و رفتارهایی که جامعهی متبوع آنها مرتکب میشوند و خود در آنها نقشی نداشتهاند، مسئول هستند؟ پژوهش بر این فرض استوار است که امام علی(ع) در نهجالبلاغه، با ابتناء بر مبانی هستیشناختی و انسانشناختی ویژهی خود، ضمن پذیرش مسئولیت اخلاقی فرد نسبت به پیامدهای افعالش، مسئولیت جمعی را بهمعنای مسئولیت اخلاقی متقابل فرد و جامعه در قبال اعمال یکدیگر پذیرفته و مورد تاکید قرار داده است؛ تاجاییکه نهتنها شرکت در عمل یا معاونت در تمهید مقدمات آن، موجب مسئولیت مىشود، بلکه رضایت قلبى نسبت به یک عمل و سکوت در قبال آن نیز (حتی اگر از سر رضایت نباشد)، بهمنزلهی مشارکت در انجام آن عمل و موجب مسئولیت در قبال آثار و پیامدهای آن خواهد بود
The purpose of this study is to investigate collective responsibility from the perspective of Imam Ali (as) with reference to Nahj al-Balaghah and its valid explanations. The main question is whether from the point of view of Imam Ali (AS) in Nahj al-Balaghah, based on the rule of collective responsibility, the whole community or parts of it can be held responsible for the acts committed by individuals or groups of society? Likewise, are individuals or groups in society responsible for the actions and behaviors, committed by their community in which they themselves have no role? ? The research is based on the assumption that Imam Ali (AS) in Nahj al-Balaghah, based on his own ontological and anthropological principles while accepting the moral responsibility of the individual for the consequences of his actions, accepted the collective responsibility in the sense of mutual moral responsibility of the individual and society towards each other's actions. It means that not only participation in the action or assisting in the preparation of its action causes responsibility, but also heartfelt satisfaction with action and silence towards it (even if it is not from consent), is like participation in the performance of the action. It causes responsibility in front of its effects and consequences.
خلاصه ماشینی:
پرسش اصلي اين است که آيا از نگاه امام علي در نهج البلاغه ميتوان با استناد به قاعده ي مسئوليت جمعي، کل اجتماع يا بخـش هـايي از آن را در قبال اعمالي که فرد يا گروه هايي از جامعه مرتکب شـده انـد، مسـئول دانسـت ؟ به همين اعتبار آيا فرد يا گروه هايي از جامعه در قبال افعال و رفتارهايي که جامعه ي متبـوع آن ها مرتکب ميشوند و خود در آن ها نقشي نداشته اند، مسئول هستند؟ پـژوهش بـر ايـن فرض استوار است که امام علي در نهج البلاغه ، با ابتنـاء بـر مبـاني هسـتيشـناختي و انسان شناختي ويژه ي خود، ضمن پذيرش مسـئوليت اخلاقـي فـرد نسـبت بـه پيامـدهاي افعالش ، مسئوليت جمعي را به معناي مسئوليت اخلاقي متقابل فرد و جامعه در قبال اعمـال يک ديگر پذيرفته و مورد تاکيد قرار داده است ؛ تاجاييکـه نـه تنهـا شـرکت در عمـل يـا معاونت در تمهيد مقدمات آن ، موجب مسئوليت مي شود، بلکه رضايت قلبي نسبت به يـک عمل و سکوت در قبال آن نيز (حتي اگر از سر رضايت نباشد)، بـه منزلـه ي مشـارکت در انجام آن عمل و موجب مسئوليت در قبال آثار و پيامدهاي آن خواهد بود.
بسياري از صاحب نظران ، مسئوليت جمعي را با اين استدلال که نميتوان اعمال حقيقتـا جمعـي را به عنوان اموري متمايز از اعمال يکسان بسياري از اشخاص جـدا کـرد، زيـرا جمـع ، فاقـد «آگاهي» است و در مقام جمع نميتواند بيانديشد و يـا آن نـوع قصـدهايي را کـه تصـور ميشود براي اعمال لازم هستند، صورت بندي کند، مورد ترديد قرار داده اند (اسمايلي، ١٣٩٤، ص .