چکیده:
قاعده نفی حرج ازجمله قاعده های فقهی است که پویایی و جامعیت سیستم حقوقی اسلام را نشان میدهد و میتواند راه گشای خیلی از مشکلات جاری خانواده ها باشد. این قاعده با شمولی که دارد یکی از قواعدی است که بسیاری از بن بست ها را در روند جاری زندگی خانواده باز نموده، افراد خانواده را از بلا تکلیفی خارج می نماید. قاعده نفی حرج در حوزه های مختلف حقوق خانواده کاربرد دارد؛ در روابط بین زوجین وارد شده و به نفع هر کدام با حصول شرایطی قابلیت اجرا پیدا میکند. برای نمونه زمانی که معلوم شود زوج از پرداخت مهریه زن که در اکثر قریب به اتفاق موارد عندالمطالبه میباشد عاجز باشد دادگاه با رعایت عدالت طرفینی پرداخت مهریه را در اقساطی که ادای آنها برای مرد مقدور میباشد مقرر دارد ویا اگر به دلایل مختلف زوج از طرف زوجه دچار حرج وسختی گردد دادگاه با حصول شرایطی حکم به ازدواج مجدد زوج می دهد ویا در مواردی که زوجه به دلایل ذکر شده در قانون از طرف زوج در حرج و تنگنا باشد دادگاه زوج را ملزم به طلاق می کند. در روابط بین فرزند و ابوین نیز این قاعده کاربرد دارد، در این حوزه می توان به سوء استفاده از طفل ،تکرار ضرب وجرح خارج از حد متعارف از طرف هر کدام از والدین اشاره کرد .
Rule of negating hardship is among jurisprudent rules which shows legally dynamic and comprehensive system of Islam and can open ways for lots of current problems of families. This rule, with its inclusions, is one of the rules that unlocks many deadlocks in the ongoing trend of family and lets family members out of suspension. The rule of negating hardship is applied to different areas of family rights; it influences relationships of spouses and is beneficially applicable to each of them under circumstances. For example, when it becomes obvious that husband cannot pay marriage portion to wife, which is mostly on demand, court of law decides it is to be paid in instalments affordable to husband by observing justice in favor of both spouses or if, for one reason or another, husband is faced with hardships on the part of wife, court of law decides on re-marriage of husband under circumstances; where wife faces hardships on the part of husband for the mentioned reasons, court of law binds husband to divorce wife. This rule is also applicable to parent-children relationships. In this regard, child abuse and unusually repeated thrash on the part of parents can be considered.
خلاصه ماشینی:
(محقق داماد، ١٣٩٢همان ، ص ٩٦ ) کارکرد قاعده نفي حرج به نفع زوجه الزام زوج به طلاق و موارد آن الف ) ابتلا زوج به بيماريهاي صعب العلاج شرط فوق ، قبل از اصلاحات اخير در قانون مدني به عنوان علت مستقل طلاق در بند ٣ماده ١١٣٠ قانون مدني (سابق )و در بند ٥ ماده ٨ قانون حمايت از خانواده ، مورد توجه قانون گذار قرار گرفته بود ( موسوي بجنوردي، ١٣٨٦ انديشه هاي حقوقي١ص ١٨٩ ) در فراز پنجم تبصره ماده ١١٣٠ قانون مدني حرج زن در شکلي غير مشابه فرازهاي قبلي است فراز پنجم ميگويد:«ابتلاء زوج به بيماري هاي، صعب العلاج رواني يا ساري يا هرعارضه صعب العلاج ديگري که زندگي مشترک را مختل نمايد».
مرحوم سيد محمد کاظم طباطبايي در همين زمينه مينويسد:از اخبار استفاده ميشود که هرگاه طلاق ندادن زن ونگاه داشتن او درقيد زوجيت موجب شود به طور قهري يا اختياري در معرض فعل حرامي قرار گيرد، بهتر وشايد لازم است که به منظور جلوگيري از وقوع گناه از قيد رها گردد (طباطبايي، ١٣٩٣، ج ٢، ص ٧٦) به بيان ديگرتحقق ماده ١٠٢٩در مورد غيبت شوهر اين "فرض قانوني" رابه وجود ميآوردکه زن دچار حرج شده است وقطع قيد زناشويي براي جلوگيري ازحرج او احتزار ناپذير است ، ولي پيش بيني چنين فرضي مانع نيست که پيش ازتحقق شرايط "فرض " دلايل ديگري وجود حرج زن را اثبات کند.