چکیده:
آیه ۲۳ سوره احزاب، از آیات با کارکرد اجتماعی ویژه قرآن است. مشهور مفسران چون «من» را در این آیه «تبعیضیه» شمرده ، و از سویی چون بر محوریت جنگ خندق در این آیه تاکید و درنگ نکرده اند، در برداشت ایشان، انسجام محتوایی (معنایی) این آیه با آیه قبل، دچار ابهام شده است. از این رو پژوهش پیش رو در پی بررسی انسجام معنایی این آیه شریفه با سیاق آن برآمده تا ظرایف پیام اجتماعی آیه به درستی آشکار شود. این جستار به شیوه توصیفی- تحلیلی، با واکاوی شیوه زبانی «تجرید» با حرف «من» و یافتن نمونه هایی نغز از آن در قرآن، تحلیلی نو از پیوند منطقی این آیه با آیه قبل ارایه داده است. در مجموع به دست آمد این آیه در مقام تبیین آثار اجتماعی «ایمان» در برابر آثار «نفاق»، با سیاق و اطلاعات برون متنی خود، انسجامی کامل دارد و به شیوه زبانی «تجرید»، با بزرگداشت مقاومت یاران پیامبر(ص)، عامل ایستادگی دلیرانه آن ها در برابر احزاب دشمن را «ایمان» ایشان برمی شمارد.
The verse 33: 23 (Surah Al-Ahzab) is one of the Qur’anic verses with special social function. Since the exegetes often considered the letter “min” (من) in this verse in the meaning of “tab'idiyah” (تبعیضیه) and they did not emphasize the role of the Battle Khandaq in this verse, then they could not connect it to the previous verse in terms of coherence and hence they were bewildered. This research therefore discovers the coherence of this noble verse with its context to reveal exactly its social indications. Based on the descriptive-analytical method, through analyzing the linguistic method of “Tajrid” with the letter “min” and finding its important examples in the holy Qur’an, the paper provides a new analysis of the logical coherence of this verse with the previous. In conclusion, it proves that this verse, in explaining the social effects of “Faith” versus the effects of “hypocrisy,” has complete coherence with its context and extra-textual information. Regarding the linguistic method of “Tajrid” and honoring the resistance of the Companions of the Prophet (PBUH), it also considers their “Faith” as the cause of their courageous resistance against enemies.
خلاصه ماشینی:
از اين رو مسئلۀ اصلي اين پژوهش ، آن است که آيا آيۀ ٢٣ سورٔە احزاب با آيۀ قبل ، انسجام معنايي و ارتباط محتوايي دارد يا خير؟ و اگر ارتباط محتوايي دارد، چگونه مي توان با شناخت ابزارهاي زباني قرآن ، اين پيوند و ارتباط معنوي را آشکار ساخت و معنايي منسجم و بدون ابهام از آن ارائه داد؟ اين جستار با روش توصيفي - تحليلي ، پس از بررسي ديدگاه هاي مفسران و ارزيابي آنها، با واکاوي شيؤە زباني «تجريد»، در پي پرده برداري از انسجام معنايي اين آيۀ شريفه با سياق آن خواهد رفت ، تا ظرايف پيام اجتماعي آيه به درستي ، آشکار شود.
از اين رو بر ديدگاه نخست دربارٔە موضوع آيه مي توان خرده گرفت که بر پايۀ چه شواهد درون متني ، در اين سياق يکپارچۀ بر محور جنگ خندق ، موضوع آيۀ ٢٣ سورٔە احزاب را مرتبط با مؤمنان جنگ احد برشمرده است ؟ ابن عاشور (١٩٧٣م ) مي گويد: سياق آيۀ ٢٣ سورٔە احزاب و جايگاه آن، اقتضاي اين را دارد که بعد از جنگ خندق نازل شده باشد، نه پيش از جنگ خندق ؛ و اگر قرار باشد مورد نزول اين آيه ، جنگ احد باشد، بايد به طور ويژه، جدا از سياق آن نازل شده باشد و بايد گفت بنا بر توقيفي بودن چينش آيات قرآن ، پيامبر(ص ) اين آيه را در ميان آيات سورٔە احزاب قرار داده است [١١، ج٢١، ص٢٢٧].