چکیده:
فرشبافی در آذربایجان از قدمت دیرینهای برخوردار است. در دورۀ قاجار با انتخاب تبریز به عنوان مقر ولیعهد و مرکز مبادلات با روسیه و کشورهای غربی، آذربایجان به یکی از آبادترین مناطق کشور تبدیل شد. در این دوره صنعت فرش آذربایجان متأثر از موقعیت ممتاز اقتصادی و تجاری مذکور و به تبع آن ویژگی های طبیعی و اقلیمی مناسب آن منطقه، از رونق خوبی برخوردار شد. گفتنی است نه تنها تولید این کالا پیشرفت قابل ملاحظه ای کرد، بلکه تجارت آن نیز گسترش یافته و این ایالت سهم عمدهای از تولید و صادرات فرش کشور را به خود اختصاص داد. نگارندۀ این پژوهش در نظر دارد با روش (رویکرد) توصیفی- تحلیلی و با استفاده از اسناد آرشیوی و منابع کتابخانهای، به بررسی مسئلۀ اصلی تحقیق یعنی وضعیت و سیر تحول تولید و تجارت فرش در آذربایجان در دوره قاجار بپردازد. براساس یافته های پژوهش، در نیمۀ اول قرن نوزده میلادی فرشبافی در آذربایجان عموماً حرف های روستایی بوده که توسط روستاییان، ایلات و معدود بافندههای شهری در کارگاههای خانگی به صورت محدود تولید میشد و به عنوان یک کالای تجاری داخلی مطرح بوده است. البته از نیمۀ دوم این قرن با سرمایه گذاری تجار تبریز و شرکت خارجی در صنعت فرش آن منطقه و به کار افتادن کارگاه های بزرگ قالیبافی و سازماندهی نسبی تولید و تجارت، نه تنها حجم تولید فرش افزایش قابل ملاحظهای یافت، بلکه ارزش صادرات و تجارت آن نیز رونق قابل توجهی پیدا کرد. فرش آذربایجان در اواخر دورۀ قاجار علاوه بر کشورهای همجوار چون روسیه و ترکیه، در مقیاس بالا به بازارهای اروپا و آمریکا نیز صادر میشد.
Carpet weaving has a long history in Azerbaijan. During the Qajar period, with the selection of Tabriz as the seat of the Crown Prince and the center of trade with Russia and Western countries, Azerbaijan became one of the most prosperous regions of the country. During this period, the Azerbaijani carpet industry, influenced by the privileged economic and commercial position and suitable natural and climatic characteristics of the region, enjoyed a good boom, the production of this product developed considerably and its trade expanded. Exported the country's carpets. This research intends to study the main issue of the research, namely the status and evolution of carpet production and trade in Azerbaijan during the Qajar period, using descriptive-analytical method and using archival documents and library resources. According to the research findings, in the first half of the 19th century, carpet weaving in Azerbaijan was generally a rural profession, produced by villagers and a few urban weavers in home workshops, and was considered a domestic commercial commodity. But from the second half of this century, with the investment of Tabriz merchants and foreign companies in the carpet industry of that region and the establishment of large carpet weaving workshops, the volume of carpet production increased significantly and the value of its exports increased significantly. In addition to Russia and Turkey, Qajar was exported on a large scale to European and American markets.Carpet, Azerbaijan, production, trade, Qajar
خلاصه ماشینی:
البته در نیمۀ دوم این قرن و اوایل سدۀ بیستم میلادی تحت تأثیر سرمایه گذاری تجار و شرکت هـای داخلـی و خـارجی ، تولید این کالا علاوه بر کارگاه های خانگی ، در کارگاه های قالی بافی متعلق بـه آنهـا نیـز انجـام می گرفته و عمدتا از طریق مبادی تجاری همان منطقه که به عنوان مهم تـرین کـانون صـادراتی شمال کشور در دورۀ قاجار محسوب می شد، به کشورهای اروپـایی ، آمریکـا و روسـیه صـادر می شده است .
بدین ترتیـب ، طـولی نکـشید کـه صـنعت فـرش در آذربایجـان در دوره قاجـار، متـأثر از ویژگی های طبیعی و اقلیمی ، ساختار اجتماعی و جمعیتی و موقعیت اقتصادی و تجـاری گفتـه شده در آن منطقه ، شاهد تحولات عمده ای بوده و از پیشرفت قابل ملاحظه ای برخـوردار شـد؛ به طوری که همزمان با اقبال تجار و شرکت های خارجی به سـرمایه گـذاری در صـنعت فـرش آذربایجان در اواخر قرن نوزده و اوایل قرن بیستم میلادی ، عـلاوه بـر رشـد تولیـد ایـن کـالا، تجارت آن نیز از رونق بالایی برخوردار شد و قسمت عمدۀ فرش های تولیـدی در آن منطقـه ، راهی بازارهای کشورهای غربی و روسیه می شده است .