چکیده:
سفر یکی از مهمترین ابزار شناخت فرهنگ و ادبیات ملل مختلف است که یکی از ابعاد ناب تجربهی بشری است. جامی از شاعران قرن نهم هجری است و هفت اورنگ از مهمترین مجموعههای اوست. از آنجایی که یکی از روشهای انتقال افکار جامی در سفرها بیان شده است و سفر در آثار جامی بررسی نشده است ما بر آن شدیم تا سفر را در چهار مثنوی سلسله الذهب، مثنوی سلامان، تحفه الاحرار وسبحه الاحرار بررسی کنیم. ما در این پژوهش سفرهای چهار مثنوی را استخراج و شرایط و آداب آنها را بررسی کردیم. انواع سفر در سفرهای بررسی شده متنوع میباشد ازجمله: به قصد زیارت اماکن مذهبی، به قصد به دست آوردن غنیمت، دیدار پادشاه، سفر سیاسی و گشت و گذار است. جامی سفر را در قالب حکایت یا در میان حکایات خود جا داده است. جامی به شرایط وآداب سفر توجه چندانی ندارد به به برخی از شرایط سفراشاره نمیکند زیرا هدف او از طرح سفر پند و اندرز یا نتیجهی اخلاقی است. شخصیتهای سفر او انسان و حیوانات هستند. انگیزه سفر در سفرها متنوع است و در برخی سفرها با نتیجه سفر همخوان نیست که نشان از هدف اصلی جامی که پند و اندرز است میباشد
خلاصه ماشینی:
سبك شناسي نظم و نثر فارسي (بهار ادب)، دوره 4، شماره 4، زمستان 1390: 332-313) در اين مرور مشخص گرديد كه درحوزه ي سفر ظاهر، در هفت اورنگ جامی و به ویژه در سلسله الذهب، سلامان، تحفته الاحرار و سبحه الاحرار پژوهشی صورت نگرفته است و انجام تحقیقی مستقل در این باب اهمیت و ضرورت دارد.
جامی این سفر را در نزدیک به سی بیت سروده است که قصد اصلی او از طرح چنین حکایتی پند و اندرز به سالک و ضرورت پذیرفتن سخنان پیر بدون قید و شرط است و این پیام را از نتیجه سفر میتوان دریافت: چــون بریــدنــد راه تاریــکی/ تافت خورشیدشان ز نزدیکی شــد جدا رنگها ز یــکدیــگر/ گهر از سنگ و شنگ از گـهـر در مسامس آنچه سنگریزه نمود/ چون بریدند لعل و مرجان بود بــر گرفــتنــد آه و واویــلــی/ ز اشک حسرت بهر مژه سـیلی آن یکـی دست میگزید که چون/ زیـن گهــر برنداشتم افــزون کاشکـی کـردمی تهـی یکســـر/ کـردمـی پـر از این دُر و گـهر (جامی،114:1385) بررسی سفر در مثنوی سلامان تنگ شدن کار بر سلامان و سفر او به دریا همراه ابسال الف- خلاصه داستان سلامان و ابسال که در دربار شاه زندگی میکردند و بسیار عاشق همدیگر بودند پس از مدتی آن دو و عشقشان مورد ملامت شاه و وزیر شاه قرار گرفت و دل سلامان ریش گشت و اندوه در دل او بیشتر میشد.
در کل بهطور خلاصه میتوان نتیجه گرفت که هدف اصلی از سفرهای آفاقی ایجاد تحولی در باطن و دورن مسافر است اما جامی با عنوان کردن هر سفر علاوه بر تحول در ظاهر و باطن به قصد پند و اندرز و حکمت یا برای تفهیم موضوعی به سالک بیان کرده است.