چکیده:
سیستمهای رودخانهای بهشدّت به تغییرات زمینساخت حسّاس هستند و در واکنش به حرکات زمین ساختی، دچار تغییراتی در ویژگیهای ژئومورفولوژیکی بستر و تغییرات بستر خود میشوند. این تغییرات موجب پیدایش آثار مخرّبی روی زمینهای کشاورزی، نواحی مسکونی و سازههای اطراف رودخانه میشود. در این پژوهش رودخانهی گیلانغرب به طول 20 کیلومتر از لحاظ آثار نوزمین ساخت مورد بررسی قرار میگیرد. با استفاده از عکسهایی هوایی سال 1344، تصاویر ماهوارهای TM سال 1365 و تصاویر IRS سال 1381 مسیر رودخانه، در سه دورهی زمانی در محیط نرم افزارArcGIS رقومی شده و تغییرات بستر، تعداد مئاندرها و تغییرات طول رودخانه در این سه دوره محاسبه شده است. در ادامه برای اثبات تاثیر فعّالیّتهای نوزمین ساختی، شاخصهای ژئومورفیک SL و S محاسبه شد و نیمرخ طولی رودخانه مورد تحلیل قرار گرفت. درنهایت با بازدیدهای میدانی از منطقه، شواهد ژئومورفولوژیکی آثار نوزمین ساخت بر رودخانهی گیلانغرب شناسایی شد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که طیّ دورهی زمانی 37 ساله، نوزمین ساخت عامل اصلی تغییرات رودخانهی گیلانغرب بوده است. بهدلیل شدّت فعّالیّتهای نوزمین ساختی، میزان تغییرات رخ داده در رودخانه طیّ دورهی زمانی 1365 تا 1381 شدیدتر از دورهی زمانی 1344 تا 1365 بوده است و این امر توسّط جابهجای بیشتر بستر، تغییرات تعداد مئاندرها، طول رودخانه و میزان حدّاکثر جابهجایی رخ داده در این دوره و همچنین مقادیر کمّی شاخصهای ژئومورفیک و شواهد ژئومورفولوژیک و تفسیر نیمرخ طولی رودخانه تایید میشود. الگوی رودخانه در قسمتهای کمشیبتر از نوع مئاندری و در مناطق پرشیبتر از نوع الگوی شریانی است.
One of the most important of river’s geomorphologic studies is Investigation of bed changes and geomorphologic characteristics of them. River systems are highly sensitive to land construction changes and in order to response to tectonic movements, some changes happen in bed and also in geomorphologic characteristics of bed. The Gilan-gharb River is located in northwest of Zagros in south of Kermanshah province. The geomorphologic documents of the it’s basin involve continuing neotectonic activities in pleu-quaterners period. Changes in the bed of Gilan-gharb River result in adverse impacts on agricultural lands, residential areas and structures around Gilan-gharb River. Goal of this research is evaluating of bed changes and geomorpholic characteristics in Gilan-gharb River.
خلاصه ماشینی:
به دليل شدت فعاليت هاي نوزمين ساختي ، ميزان تغييرات رخ داده در رودخانه طي دوره ي زماني ١٣٦٥ تا ١٣٨١ شديدتر از دوره ي زماني ١٣٤٤ تـا ١٣٦٥ بوده است و اين امر توسط جابه جاي بيشتر بستر، تغييرات تعـداد مئانـدرها، طـول رودخانـه و ميزان حداکثر جابه جايي رخ داده در اين دوره و همچنين مقادير کمي شاخص هاي ژئومورفيک و شواهد ژئومورفولوژيک و تفسير نيمرخ طولي رودخانـه تأييـد مـي شـود.
اهداف ايـن پـژوهش را مي توان به صورت زير دسته بندي کرد: ١- شناخت ميزان تأثير فعاليت هاي نوزمين ساختي در تغييـرات بسـتر و ويژگـي هـاي ژئومورفولـوژيکي رودخانـه ي گيلان غرب ؛ ٢- تعيين و بررسي روند تغييرات بستر رودخانه در دوره ي زماني ١٣٣٥ تـا ١٣٨١ کـه هرسـاله موجـب فرسـايش کناري ، تخريب زمين هاي کشاورزي و تخريب سازه هاي بنا شده در اطراف رودخانه مي شود.
درنهايـت بـا تجزيه و تحليل مقادير به دست آمده از شاخص هاي ژئومورفيـک ، شـواهد ژئومورفولـوژيکي و مقايسـه ي تغييـرات انجـام گرفته در بستر رودخانه و همچنين تعداد مئاندرها و طول رودخانه در سه دوره ي زماني ، شيوه و ميزان تغييرات رخ داده بـا در نظر گرفتن نقش نوزمين ساخت ، مورد تحليـل قـرار گرفـت .
مقادير به دست آمده از اين شاخص نشان مي دهد که رودخانه هاي منطقه هنوز به حالت تعادل نرسيده اند و فعاليت هاي نوزمين ساختي در منطقـه شـديد اسـت (جدول شماره ي ٢).