چکیده:
یکی از موضوعات محوری در ژئومورفولوژی کاربردی، شناسایی پدیدههای مخاطره آمیز و علل شکلگیری آنهاست. درکل بر اثر رفتارهای نادرست انسانی در کاربریهای اراضی و تنگناهای محیطی، فرایندهایژئومورفیک تبدیل به عوامل مخاطرهزا میشود. با توجه به وقوع زلزلۀ سال 1369رودبار و ناپایدارشدن دامنههای مشرف بر محیط شهری رودبار و نیز کاربریهای اراضی نامتجانس، وقوع زمینلغزش در محیط شهری این منطقه عاملی مخاطرهآمیز است. این مقاله تلاش دارد به ارزیابی و پهنهبندی حساسیت خطر زمین لغزش در شهر رودبار بپردازد. برای این امر با استفاده از فرایند تحلیل شبکه و تعیین معیارهای پیشنهادی مبتنی بر بازدیدهای میدانی و مطالعات کتابخانهای در وقوع خطر زمین لغزش شهری، این معیارها در دو خوشۀ اصلی مخاطرات طبیعی و زیست محیطی، شامل میزان شیب، جهت شیب، کاربری اراضی، بارش سالانه، فاصله از گسل، مراکز مسکونی و آبراهه و حساسیت لیتولوژی طبقهبندی شد. در مرحلۀ بعد با تهیۀ لایههای اطلاعاتی از عناصر مزبور و ارزشگذاری آنها، این لایهها در محیط ARC GIS مورد تحلیل قرار گرفت و نقشهی نهایی پهنهبندی خطر زمین لغزش در محدودۀ کنترل کنندۀ شهر رودبار با درجات خطر کم (4درصد)، خطر متوسط (71 درصد) و خطربالا (25درصد) تعیین شد که نشاندهندۀ درصد بالای فرایندهای مخاطرهزا درمحدودهی شهری است. در این فرایند عامل شیب و حساسیت لیتولوژی مهمترین سهم را بر عهده داشتهاند. در مجموع این موضوع آثار زمینلغزش شهری را بر روند الگوهای توسعۀ شهر رودبار بیان داشته و مسائلی چون سیمای نامتجانس شهری، مسدودکردن شبکههای ارتباطی و مدفون کردن مناطق مسکونی و... را در برداشته است.
خلاصه ماشینی:
1 ارزيابي و پهنه بندي خطر زمين لغزش در شهر رودبار با استفاده از فرآيند تحليل شبکه ابراهيم مقيمي *ـ استاد دانشکدة جغرافيا، دانشگاه تهران مجتبي يماني ـ دانشيار دانشکدة جغرافيا، دانشگاه تهران سعيد رحيمي هرآبادي ـ کارشناس ارشد ژئومورفولوژي ، دانشگاه تهران پذيرش مقاله : ١٣٩١/٠٤/٢٠ تأييد نهايي : ١٣٩٢/٠٣/٠٤ چکيده يکي از موضوعات محوري در ژئومورفولوژي کاربردي ، شناسايي پديده هاي مخاطره آميز و علل شکل گيري آنهاست .
بـراي اين امر با استفاده از فرايند تحليل شبکه و تعيين معيارهاي پيشنهادي مبتنـي بـر بازديـدهاي ميداني و مطالعات کتابخانه اي در وقوع خطر زمين لغزش شهري ، ايـن معيارهـا در دو خوشـة اصلي مخاطرات طبيعي و زيست محيطي ، شامل ميزان شيب ، جهت شـيب ، کـاربري اراضـي ، بارش سالانه ، فاصله از گسل ، مراکز مسکوني و آبراهه و حساسيت ليتولوژي طبقه بندي شد.
پهنه بندي خطر زمين لغزش شامل تقسيم بندي سطح زمين به مناطق مجزا و رتبه بندي اين مناطق بر اساس درجة واقعي يا قابليت مخاطره اي ناشي از بروز زمين لغزش روي شيب دامنه هاست (شريعت جعفري ، ١٣٧٥: ١٤٨) در مطالعات زمين لغزش هاي شهري ، اين فرآيند براي مميزي مناطق توسعة فيزيکي شهر به صورت پايدار يا بسيار کم خطر، نسبتا پايدار (کم خطر) و ناپايدار (پرخطر) و نيز بسيار پر مخاطره ، در برنامه ريزي و مديريت شهري نقش اساسي دارد (عابديني و مقيمي ، ١٣٩١).
در ايران نيز مطالعات گوناگوني در اين زمينه انجام گرفته است ؛ صفاري ومقيمي (١٣٨٨) در مقاله اي به ارزيابي ژئومورفولوژيک و آسيب پذيري توسعة شهري دامنه هاي کوهستاني کلان شهر تهران از ديد خطر زمين لغزش با بهره گيري از روش هاي کمي پرداختند.