چکیده:
چکیده روند تکامل کالبدی در بسیاری از شهرها، رابطه قطعی بین جریانات اجتماعی - اقتصادی و نیروها و فرایندهای مدیریتی و گسترش کالبدی آن را نشان میدهد. پژوهش حاضر با توجه به این نگرش به بررسی نقش نیروها و عوامل مختلف در گسترش کالبدی شهر فسا در فاصله زمانی بعد از انقلاب تا اوایل دهه 80 شمسی که در این دوره گسترش فیزیکی و تغییرات فضایی سریع و بینظیری در شهر روی داده پرداخته است. ساختار اصلی پژوهش بر روش تحقیق کیفی استوار بوده و گردآوری دادهها به صورت روشهای اسنادی، انجام مصاحبه و مشاهدات میدانی انجام شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که در شهر فسا در فاصله زمانی مورد نظر، حدود 6/996 هکتار به محدوده شهر اضافه شده که در این فرایند عوامل متعددی نظیر نیروها و فرایندهای مدیریتی، سیاست واگذاری اراضی در سالهای بعد از انقلاب، عامل مهاجرت، اسکان کمدرآمدها در قالب سکونتگاههای غیررسمی، طرحهای توسعه شهری و عوامل محیطی نقش اساسی داشتهاند. تأثیر و شدت هر کدام از این عوامل متفاوت بوده و در این بین نیروها و فرایندهای مدیریتی با افزودن حدود 6/560 هکتار معادل 25/56 درصد کل محدودههای اضافه شده به محدوده شهر؛ به عنوان مهمترین عامل تأثیرگذار در گسترش کالبدی شهر فسا مطرح بوده است. بنابراین میتوان این چنین نتیجهگیری کرد که عوامل موثر در گسترش کالبدی شهر فسا هم جهت بوده به طوری که ترکیب و برآیند مجموعهای از عوامل در گسترش کالبدی و ایجاد مناطق جدیدالاحداث نقش داشتهاند.
Abstract: The process of physical evolution in many cities shows a definite relationship between socio-economic currents and forces and management processes and its physical expansion. According to this attitude, the present study investigates the role of various forces and factors in the physical expansion of Fasa city in the period after the revolution to the early 80s, during which the physical expansion and rapid and unparalleled spatial changes in the city occurred. The main structure of the research is based on qualitative research method and data collection has been done in the form of documentary methods, interviews and field observations. Findings show that in the city of Fasa in the desired period, about 996.6 hectares have been added to the city area. In this process, several factors such as management forces and processes, land transfer policy in the years after the revolution, the factor of migration, low-income housing in the form of informal settlements, city development plans and environmental factors have played a major role. The effect and intensity of each of these factors is different, and in the meantime, the forces and management processes by adding about 560.6 hectares, equivalent to 56.25% of the total area added to the city area; It has been considered as the most important influential factor in the physical development of Fasa city. Therefore, it can be concluded that the composition and outcome of a set of factors have played a role in the physical expansion and creation of new areas.
خلاصه ماشینی:
واژگان کليدي: نيروها و عوامل مديريتي، سياست واگذاري زمين ، طرح هاي توسعه شهري، اسکان غيررسمي، گسترش شهري، شهر فسا ١ - لازم به توضيح است در اين مقاله از برخي از نتايج پايان نامه کارشناسي ارشد نگارنده با عنوان » بررسي نقش مديريت شهري در گسترش کالبدي نقاط شهري (مورد مطالعه : شهر فسا درفاصله سال هاي ١٣٦٠ – ١٣٨٠ )« که در رشته جغرافيا و برنامه ريزي شهري در سال ١٣٨٦ به راهنمايي دکتر غلامرضا کاظميان در دانشگاه ترببيت مدرس تهيه گرديده استفاده شده است .
رابطه اي که بين مديريت شهري با گسترش کالبدي شهر وجود دارد ممکن است دچار مشکلات و آسيب هايي شود که عمده ترين اين مسائل و آسيب ها به شرح زير ميباشد: - در تقابل قرار گرفتن عوامل ذينفع با منافع گروهي يا شخصي با اهداف برنامه ريزي و مديريت شهري (تأمين منافع عمومي)؛ - اضافه نمودن تراکم ساختماني بالاتر از حد مجاز جهت تأمين منابع درآمد شهرداري و تأثير سوء آن در گسترش فيزيکي شهرها؛ - شهرسازي و گسترش شهر بدون توجه به طرح هاي توسعه شهري از طريق بساز بفروش ها و سرمايه هاي تورمي؛ - تبديل کاربري فضاي سبز به کاربري مسکوني يا تجاري و کم شدن سرانه فضاي سبز افراد جامعه ؛ - تأثير قيمت زمين و سودآوري آن در ايجاد تراکم ساختماني در زمين هاي مرغوب شهري؛ - دخيل شدن قيمت زمين در تعيين ارتفاع ساختمان ها و بياهميت شدن ساده ترين مسائل شهري از قبيل نورگيري، منظر، دسترسيها، تراکم بالا، فشار آب و ميزان تجهيزات شهري و خدمات اطراف آن ؛ - عدم دخالت نهادهاي محلي مانند شوراي شهر در نظام تصميم گيريهاي مربوط به زمين شهري، مالکيت آن و حل مسائل توسعه و عمران و گسترش شهر؛ - عدم کنترل مهندسين ناظر ساختمان توسط نظام هاي کنترلي چه در شهرداري و چه در نظام هاي خارج از شهرداري؛ - عدم نظارت صحيح نظام هاي کنترلي موجود در کنترل کيفي ساختمان ؛ - اعمال فشارهاي گوناگون بر گسترش شهر تحت تأثير افزايش ادواري قيمت زمين و نهايتا بورس بازي و احتکار زمين ؛ - تفکيک غيررسمي و در نهايت اسکان غيررسمي توسط اقشار ضعيف جامعه تحت تأثير تورم و رشد سريع قيمت زمين شهري؛ کالايي شدن شهر و سوداگري در فضا و زمين .