چکیده:
شاخصهای مورفوتکتونیکی برای شناسایی خصوصیات خاص یک ناحیه و برای مثال برای تعیین سطح فعالیتهای تکتونیکی مفید هستند. از این اطلاعات برای بدستآوردن جزئیات زمینساخت فعال در یک منطقهی خاص استفاده میشود. منطقهی مورد مطالعه در البرز شرقی- بینالود قرار دارد. در این مطالعه شاخصهای مختلف شامل عدم تقارن حوضه زهکشی (AF)، شکل حوضه (Bs)، منحنی هیپسومتری (Hc) و انتگرال هیپسومتری (Hi)، سینوسیتی (S) و طول- شیب رودخانه (SL) محاسبه گردید. نتایج این تجزیه و تحلیلها با هم جمع گردید و با شاخصی تحت عنوان زمینساخت فعال نسبی (Iat) بیان گردید. در این مطالعه برای محاسبهی شاخصهای مورفومتریک از نقشهی توپوگرافی و DEM منطقه در محیط نرمافزار GIS استفاده گردید. مقدار شاخص AF در حوضهی اصلی 40 میباشد که نشاندهندهی کجشدگی حوضهی اصلی به سمت غرب میباشد. مقدار شاخص شکل حوضه (Bs) نشان میدهد که قسمت شرقی منطقهی مورد مطالعه فعالترین بخش آن میباشد. محاسبهی شاخص منحنی هیپسومتری (Hc) و انتگرال هیپسومتری (Hi) نشاندهندهی مرحلهی جوانی در قسمت شرقی منطقهی مورد مطالعه میباشد. شاخص سینوسیتی (S) در حوضهی اصلی 1. 35 میباشد، که نشاندهندهی بالا آمدگی تکتونیکی منطقهی مورد مطالعه میباشد. منطقهی مورد مطالعه (حوضهی بجنورد) به چهار ناحیهی تکتونیکی با فعالیت خیلی بالا، بالا، متوسط و پایین تقسیم-بندی شد و برای هر کدام از زیر حوضههای منطقه مقادیر شاخص زمینساخت فعال نسبی (Iat) محاسبه شد و همچنین شدت فعالیت تکتونیکی مشخص گردید. محاسبه شاخص زمین-ساخت فعال نسبی (Iat) نشان میدهد که بیشترین مقدار این شاخص مربوط به قسمت شرقی حوضهی بجنورد میباشد. نقشهی پهنهبندی نشانمیدهد که بیشترین فعالیت تکتونیکی و پرخطرترین بخش منطقهی مورد مطالعه قسمت شرقی حوضهی بجنورد میباشد.
خلاصه ماشینی:
براي ارزيابي ميزان فعاليت تکتونيکي شاخص هاي مختلف شامل عدم تقارن حوضه زهکشي (AF)، شکل حوضه (Bs)، سينوسيتي (S)، منحني هيپسومتري (Hc) و انتگرال هيپسومتري (Hi)، طول - شيب رودخانه (SL) و زمين ساخت فعال نسبي (Iat) محاسبه گرديد، نحوه ي محاسبه ي شاخص هاي مختلف در زير آورده شده است .
Index of relative active tectonics {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} يافته هاي پژوهش در اين پژوهش با استفاده از نقشه ي توپوگرافي ١/٢٥٠٠٠ آبراهه ها و مرز حوضه هاي مـورد مطالعـه مشـخص گرديـد، همچنين براي ارزيابي ميزان فعاليت تکتونيکي و بررسي ريخت زمين ساختي منطقه ي مورد مطالعـه شـاخص هـاي عـدم تقارن حوضه زهکشي (AF)، شکل حوضه (Bs)، سينوسيتي (S)، منحني هيپسومتري (Hc) و انتگرال هيپسومتري (Hi)، طول - شيب رودخانه (SL) و زمين ساخت فعال نسبي (Iat) محاسبه شد، نتايج حاصل از شاخص هـاي مختلـف در جـدول شماره ي ٢ نشان داده شده است .
در اين مطالعه شاخص هاي عدم تقارن حوضه زهکشي (AF)، شکل حوضه (Bs)، سينوسيتي (S)، منحني هيپسومتري (Hc)، انتگرال هيپسومتري (Hi) و طول - شيب رودخانه (SL) براي بررسي تکتونيک فعال حوضه ي بجنورد محاسبه گرديد و از ميانگين گيري از تمامي آن ها شاخص زمين ساخت فعال نسبي (Iat) به دست آمد.
محاسبه ي شاخص SL در حوضه ي بجنورد نشان مي دهد فعال ترين بخش منطقه ي مورد مطالعه زير حوضه هاي شرقي مي باشند که از دلايل آن مي توان به تراکم رسوبات با مقاومت بيشتر و خط واره ها در اين ناحيه اشاره نمود.