چکیده:
موضوع تحقیق حاضر بررسی حکم فقهی نفقۀ زن بیوه است. این پژوهش - با هدف تعیین محل تأمین نفقۀ زن بیوه تا یک سال پس از درگذشت شوهر و تبیین نوع حمایت قرآن از زنان بیوه - میکوشد با طرح آیۀ 240 سورۀ بقره به عنوان تنها آیهای که به این دو نکتۀ اشاره دارد، دلالت آن بر دو نکتۀ پیشگفته را روشن کند. در این راستا با ارائۀ برداشتهای متفاوت از آیة شریفه و عوامل اختلاف آن، دلایل دیدگاه مشهور اندیشمندان اسلامی مبنی بر نسخ آیة شریفه به استناد آیۀ عده (بقره: 234) یا آیۀ مواریث (نساء: 12) یا به استناد هر دو بررسی شده، نتیجه گرفته است که آیة شریفه به عدۀ جاهلی که مدت آن را یک سال دانستهاند، نظارتی ندارد. افزون بر اینکه صاحبان این دیدگاه، ادعای خود مبنی بر یک سال بودن عدۀ زن بیوه در دورۀ جاهلیت را با شواهد محکمی پشتیبانی نکردهاند. همچنانکه وصیت مطرح در عبارت «وَصِیَّةً لِأَزْوَاجِهِمْ» یا ظاهر در معنای اصطلاحی آن است که در این صورت بر اساس نگرش رایج در میان اندیشمندان شیعی، منافاتی میان وصیت به همسر با وارث بودن وی نیست یا مقصود از آن، سفارش و توصیۀ الهی است که با نظر به استحبابی بودن آن، همچنان منافاتی میان این آیه با آیة مواریث تصور نمیشود؛ بنابراین دلیلی بر نسخ آیة شریفه وجود ندارد و بر اساس آن بر شوهر مستحب است که وقتی هنوز زنده است، برای همسر خود هزینۀ یک سال زندگی به همراه حق سکونت در منزل خود را وصیت کند. این وصیت، طبق ضوابط قانون وصیت نافذ است و دلیلی بر نسخ اصل آن یا استحباب آن وجود ندارد
The major concern of the present research is to study the jurisprudential decree of alimony or maintenance in favor of widow. With the aim of determining the source of alimony, a year following the death of husband and illuminating the kind of support according to Holy Quran, this research tries to illustrate the relationship between this verse and the two aforementioned points taking advantage of the 240th verse in The Cow chapters being considered as the only verse referring to this issue. In this regard, presenting various interpretations from this holy verse, the elements of its difference, the reasons of Islamic well-known intellectuals on the abrogation of the verse according to the maintenance- oddeh- verse - The Cow chapter, 234th verse or Marvarith verse –Women chapter, 21st verse- it has been concluded that the verse is not referred to the alimony in ignorant age with the time of one year. Moreover, the owners of this viewpoint have not firmly supported their claim related to one year maintenance of widow in the age of ignorance and the stated testament in “making testament for their wives, vasiyaton le azvajehem” is interpreted based on the common viewpoint among Shiite scientists that there is no inconsistency between making testament in favor of wife and her being inherited or the aim maybe the divine advice and order and regarding its being preferential, it is not imagined any incongruity between this verse and Mawarith verse. Accordingly, there is no reason for cancellation of the holy verse and it is recommended for husband to make testament concerning the expense for one year living of wife a long with the right of residence in his house. This testament is effective and operative according to the determined regulations and there is no reason for its abrogation.
خلاصه ماشینی:
ب ر اساس باور رايج ميان دانشمندان شيعي، اين آيه با نظـر بـه دلالتـي که بر لزوم عده به مدت يک سال بر زنان بيـوه دارد، بـه اسـتناد آيـۀ عـده (بقـره : ٢٣٤) کـه مدت عدة زنان بيوه را چهار ماه و ده روز ميدانـد، نسـخ شـده اسـت (طوسـي، بـيتـا، ج ٢، ص ٢٧٨/ راونـــــــدي، ١٤٠٥ق ، ج ٢، ص ١٧٢ / ابـــــــن بـــــــراج ، ١٤٠٦ق ، ج ٢، ص ٥٩٧ / ابن شهرآشوب ، ١٣٦٩ق ، ج ٢، ص ٢٢٨ / فخرالمحققين ، ١٣٨٧، ج ٣، ص ٣٣٦ / شـهيد ثـاني، ١٤١٣ق ، ج ٩، ص ٢٧١ / فاضل مقداد، بيتا، ج ٢، ص ٢٦٣).
آيت الله قمي با صراحت بيشتري معتقد اسـت آيۀ شريفه چنين ظهوري ندارد و نميتوان به استناد آيۀ عده (بقره : ٢٣٤)، آيۀ محل بحـث را منسوخ دانست (طباطبايي قمي، ١٤٢٦ق ، ج ١٠، ص ٤١٤)؛ همچنان که محقق خويي - بنـا بـه نقل آيت الله معرفت - با انگيزة نفي نسخ غيرناظري ١ در قرآن و با تأکيد بر اينکه آيۀ شـريفه هيچ دلالتي بر لزوم عده به مدت يک سال ندارد، معتقد است آيۀ شـريفه از آيـات منسـوخ نيست و بر ايـن دلالـت دارد کـه بـر وارثـان مسـتحب اسـت زن بيـوه را يـک سـال از خانـۀ همسرش نرانند.