چکیده:
روش سناریونویسی که ازجمله روشهای «مبتنیبر فرضیات» میباشد، یکی از کارآمدترین روشهای موجود برای پیشبینی آیندههای دور و در شرایطی که عدمقطعیتهای زیادی در سیستم وجود دارد است. در روش سناریونویسی، فضاهایی از آینده که ممکن و محتمل هستند به تصویر کشیده میشود. هدف مقاله حاضر نیز آینده پژوهی نهاد خانواده درایران با رویکرد سناریونویسی است. باتوجه به اینکه این تحقیق سعی دارد با تجزیه و تحلیلهای محیطی، برنامهریزی مناسبی برای آیندههای بالقوه ارائه دهد؛ بنابراین روش این تحقیق، آینده پژوهی بوده که با استفاده ترکیبی از مدلهای کمی و کیفی انجام شده است. همچنین این تحقیق از نظر نوع جمعآوری دادهها، ترکیبی از روشهای اسنادی و پیمایشی است. 20 نفر از اعضای هیات علمی برجسته دانشگاهها در رشتههای مرتبط با حوزههای فرهنگی و برخی مسئولین اجرایی در حوزه خانواده ازطریق نمونهگیری هدفمند بهعنوان نمونه پژوهش برای شناسایی پیشرانها انتخاب شدند. برای جمعآوری اطلاعات از روش پرسشنامه و تکنیکهای تحلیل اثرات متقاطع استفاده شده است. در مرحله اول تحقیق حاضر پس از مطالعه اولیه، بررسی پیشینه تحقیق در کشورمان و سایر تحقیقات مرتبط و مصاحبه نیمه باز، 39 عوامل کلیدی یا پیشران در نظر گرفته شد که در مرحله بعدی این پیشرانها با یکردیگر ادغام و به 13 پیشران تقلبل پیدا کرد. روابط و تعاملات میان این 13 عامل ازطریق نرم افزار میک مک مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد دو عامل کلیدی مصرفگرایی و تعدد کانونهای مرجعیت در خانوادهها عوامل اصلی تغییر خانواده ایرانی در دهه آتی هستند که میتواند نقطه شروع این تحولات باشد. پس از شناسایی دو عامل کلیدی مصرفگرایی و تعدد کانونهای مرجعیت در خانوادههای ایرانی، 4 سناریو براساس مدل سناریونویسی چرماک تدوین شد. از این میان، سناریوی شماره 4 یعنی کاهش همزمان مصرفگرایی و کاهش کانونهای مرجعیت در خانواده برای نظام جمهوری اسلامی ایران و به تبع آن خانواده ایرانی بسیار مطلوب است که البته رسیدن به آن نیز براساس نظر خبرگان دشوار است.
The purpose of this article is also the future study of the family institution in Iran with a scenario-orientation approach. Considering that this research tries to provide appropriate planning for potential future by environmental analysis, the method of this research is futuristic research, which is carried out using a combination of quantitative and qualitative models. Also, this research is a combination of documentary and survey methods in terms of data collection type. 20 prominent university faculty members in related fields of cultural affairs and some executive authorities in the field of family were selected. To collect information, questionnaires and cross-impact analysis techniques have been used. In the first stage 39 key factors were considered. In the next stage, these propellants merged with one another and fired into 13 propulsors. Relationships and interactions between these 13 agents were examined through the MickCam software. The results showed that the two key factors of consumerism and the plurality of authority centers in families are the main factors in changing the Iranian family in the next decade, which could be the starting point for these developments. After identifying two key factors of consumerism and the plurality of authority centers in Iranian families, four scenarios were developed based on the Chermak scenario model. Among other things, scenario 4, namely, the simultaneous reduction of consumerism and the reduction of the authority centers in the family, is highly desirable for the IRI and, consequently, for the Iranian family, which, according to experts, is difficult to reach.
خلاصه ماشینی:
نتایج نشان داد دو عامل کلیدی مصرفگرایی و تعدد کانونهای مرجعیت در خانوادهها عوامل اصلی تغییر خانواده ایرانی در دهه آتی هستند که میتواند نقطه شروع این تحولات باشد.
بيورنبرگ (1992) در خصوص تغييرات صورت گرفته در خانواده غربي به الگوي نوظهوري اشاره ميكند كه شامل كاهش نرخ مواليد، تأخير در ازدواج، بالا رفتن سن والدين بههنگام اولين فرزند، وجود فرزندان كمتر در هر واحد خانوادگي، رشد ميزان طلاق، خانواده تكوالدي 4 و Whasoon Normal family Scott Single parent همباليني 1 ، افزايش تعداد مواليد خارج از چارچوب ازدواج و ميزان كار دستمزدي زنان است (برناردز، 1384، ص.
درمجموع و براساس تمام خروجیهای بهدستآمده میتوان مدعی شد که دو عامل کلیدی مصرفگرایی و تعدد کانونهای مرجعیت در خانوادهها (و به فاصله اندکی عامل دور شدن از ازدواجهای سنتی) عوامل اصلی تغییر خانواده ایرانی در دهه آتی هستند که میتواند نقطه شروع این تحولات باشد.
2. روایت سناریوی دوم (نسل سوخته): در این سناریو پیشبینی میشود کانونهای مرجعیت در خانواده افزایش یابد و در کنار آن مصرفگرایی کمتر شده یا حداقل وضع موجود تداوم یابد در چنین شرایطی خانواده ایرانی ازنظر رهبری واحد دچار چالش اساسی خواهد شد و دیگر پدر در خانواده نقش محوری نخواهد داشت درعینحال مطرح شدن مسائلی همچون مشکلات اقتصادی باعث خواهد شد تا اندازهای جلوی مصرفگرایی خانواده گرفته شود و اعضای خانواده برای پیروی از مد و مدگرایی در محدودیت قرار بگیرند.
3. روایت سناریوی سوم (تشریفات): در این سناریو پیشبینی میشود اگر مصرفگرایی تشدید و کانونهای مرجعیت کاهش یابد خانواده ایرانی با محوریت پدر خانواده بهدنبال تجملات، مدگرایی و مصرف بیشتر باشد.