چکیده:
این پژوهش، دو عامل سنتهای ادبی و نوآوری را در کتاب سرگذشت حاجیبابای اصفهانی اثر موریه ترجمۀ میرزا حبیب اصفهانی بررسی کرده است. از آنجا که از این کتاب همواره به عنوان یکی از اولین نمونههای داستاننویسی جدید فارسی یاد میشود، بررسی نقش هر یک از این دو عامل در این اثر میتواند در شناخت بهتر سیر تحولات ادبیات داستانی ایران راهگشا باشد. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی به این امر پرداخته و ترکیب متعادل عناصر سنتی و جدید را در این کتاب نشان داده است. بر مبنای نتایج بهدست آمده، این کتاب در بخش عناصر داستان ترکیب به نسبت متعادلی از سنتگرایی و نوآوری دارد. در مواردی نظیر واقعگرایی و توجه به جزئیات در شخصیتپردازی، تلاش برای باورپذیر کردن وقایع داستان، توصیفات جزئی و رعایت لحن، گرایشات نوگرایانه و در مبحث ایستایی شخصیتها و شیوههای معرفی شخصیت، عوامل مؤثر در پیشبرد وقایع و برخی از بنمایههای داستانی به ویژه در بخشهای عاشقانه، گرایشات سنتگرایانه غالباند. در بحث زبان و شیوۀ نگارش با وجود تلاش موفق نویسنده برای نوسازی زبان از آنجا که این نوسازی بیش از هر چیز تحت تأثیر اسلوب شاعرانۀ سعدی بهخصوص در گلستان صورت گرفته، این نوگرایی را میتوان برگرفته از سنت و در قالب احیای آن دانست. در مبحث درونمایه نیز انتقاد جدی از جامعۀ سنتی ایران و تقابل بین سنت و تجدد، مهمترین درونمایه اثر بوده و به شیوهای متعادل و با تکیه بر ریشههای موجود در سنت به نقد عیوب آن پرداخته شده است.
This research investigates tradition and innovation factors in the adventure of Haji Baba of Isfahan written by James Morier and translated by Mirza Habib-e Esfahani. Whereas this book has been considered as one of the first samples of new fiction in Persian literature, analyzing the role of tradition and innovation in it can help to identify the evolution of Iranian fiction. This research studied this subject by a descriptive-analytical method and showed a balanced combination of traditional and innovative factors in it. Based on the results, this book has a balanced composition of traditionalism and innovation in terms of fiction elements. Modernist tendencies have dominance in such cases as realism and attention to details in Characterization, attempting to increase the believability of the events in the story, minor descriptions, and observance of the tone; on the other hand, traditional tendencies have dominance in the stagnation of characters, methods of the characters’ introduction, effective factors in the advancement of events, and some motives, especially in romantic sections. In the topic of the style of writing, despite the successful attempt of the writer to be innovative in the Persian language, since this innovation has been impressed most of all by Said's poetic formulas, especially in Golestan, it can be regarded as an adaptation of tradition and a form of revival of it. Criticism of the traditional society of Iran and the contrast between tradition and modernity are the most important themes of the book. The writer has criticized tradition by a balanced approach and relying on the roots of tradition.
خلاصه ماشینی:
سرگذشت حاجيباباي اصفهاني؛ گامي به سوي ترکيب سنت و نوآوري در ادبيات داستاني ايران يحيي کاردگر دانشيار، گروه زبان و ادبيات فارسي، دانشگاه قم ، قم ، ايران نرگس مهدي دانش آموخته دکتري زبان و ادبيات فارسي، دانشگاه قم ، قم ، ايران چکيده اين پژوهش ، دو عامل ســنت هاي ادبي و نوآوري را در کتاب ســرگذشــت حاجيباباي اصــفهاني اثر موريه ترجمۀ ميرزا حبيب اصــفهاني بررســي کرده اســت .
هرچند پذيرش اين حکم کلي که درقصه هاي سنتي اعم از منظوم و منثور عنصر لحن به کلي غايب باشد، چندان آسان نيست و نظراتي مبني بر وجود لحن گفتاري در برخي داسـتان هاي منظومِ شـعرايي چون انوري و سـعدي بيان شـده (موحد، ١٣٧٤) و نيز برخي صاحب نظران به رعايت لحن متفاوت و متناسب با شخصيت هاي داستان در مثنوي مولوي معتقدند (پورنامداريان ، ١٣٨٨)، اما ميتوان گفت که توجه به تناسب کلام هر شخصيت با ويژگيهاي فردي او در قصه ها و متون داستاني کلاسيک خصوصاً در نثر عموميت ندارد و جز در موارد استثنايي چندان مورد توجه نبوده است .
بحث و نتيجه گيري کتاب سرگذشت حاجيباباياصفهاني به عنوان يکي از اولين آثار داستاني فارسي که به شيوة جديد نوشته شده است ، در بخش عناصر داستان ترکيب نسبتاً متعادلي از سنت گرايي و نوآوري را در خود دارد.
The Effect of Golestan Saadi on Translation of the Adventure of Hajji Baba of Ispahan.