چکیده:
هنرمندان زنِ برخاسته از جوامع مسلمان و جغرافیای خاورمیانه با کلیشههای بصری از «زنبودن»، «مسلمانبودن» و «خاورمیانهایبودن» مواجهاند. نمایشگاهها و رویدادهای هنری از آثاری استقبال میکنند که به بازتولید کلیشههای بازشرقیسازی و نوشرقیگرایی تصویری میپردازند. پس از حادثة یازده سپتامبر 2001، تعداد نمایشگاههای هنری با محوریت زنان خاورمیانه افزایش یافت. این فرصتی برای زنان هنرمند بود تا مسائلشان را در کانون توجه رسانههای جهان قرار دهند؛ اما از سوی دیگر آنها با انتظارات و کلیشههای پنهانی مواجه شدند که رویدادهای هنری غرب تمایل دارند تجربههای هنری آنها را جهت دهند و با کلیشههای غرب همسو کنند. در مقالة حاضر با درپیشگرفتن رویکرد و روششناسی «مطالعات رویداد» بهمرور برخی از رویدادهای مهم هنر خاورمیانه میپردازیم و بر دو نمایشگاه «شکستن حجاب» (2002، یونان) و «زنان روایتگر» (2013، امریکا) تمرکز خواهیم کرد که با هدف بازاندیشی در کلیشههای فرهنگی و رد مفهوم ناتوانی زنان خاورمیانه برپا شدند. نتایج پژوهش نشان داد آثار زنان هنرمند خاورمیانه در طیفی دوقطبی قرار میگیرند؛ تصویر زنان رنجور از جنگ و زیبایی پسراندهشدة سرزمینهای شرق و مظلومیتی ترحمبرانگیز از زنان تا تصویر زنان مقاوم و قدرتمند. در این دو سر طیف از زنان منفعل و قربانی تا آشوبگران و ستیزهجویان در برابر سنتها، آثار متنوعی قرار دارند که مضامین زیادی را دربرمیگیرند. هنرمندان زن در جستوجوی راهی هستند که هم محدودیتهای فرهنگ مردسالار را نقد کنند و هم بر انتظارات تقلیلگرایانه و اگزوتیک از هنر زنان غلبه یابند. این راه دشوار باید در برابر انتظارات بازار هنر و انتظارات سیاسی از نمایشگاههای هنری قرار گیرد.
Women artists from Muslim societies and Middle East are confronted with visual cliches of "being a woman", "being a Muslim" and "being a Middle Easterner". Art exhibitions and events welcome those art works that reproduce the stereotypes of re-Orientalism and Neo-Orientalism. After the September 11 attacks, the number of art exhibitions focusing on Middle Eastern women increased. This was an opportunity for women artists to bring their issues into the spotlight of the public attention and world's media; on the other hand, women were dealt with some hidden expectations and stereotypes which held by Western art events, that this events tending to direct artistic experiences towards the Western stereotypes. In this article, by methodological approach of "event studies", we review some of the most important art events for the Middle East; also we focus on two exhibitions "Breaking the Veils" (2002, Greece), and "She who tells a story" (2013, USA) which were held with the aim of rethinking stereotypes. The results showed that the works of women artists from Middle East can be categorized into a bipolar spectrum: from the image of women suffering from war, the repressed beauty of the Orient lands, the pitiful oppression of women, to the image of resilient and powerful women. At both ends of this spectrum, from passive victimized women to rioters and anti-tradition activists, there are diverse works that cover a wide range of themes. Women artists are looking for a way to both criticize the limitations of patriarchal culture and overcome the reductionistic and exotic expectations from women's art. This difficult path must be taken against the expectations held by the art market and political expectations from art exhibitions.
خلاصه ماشینی:
این فرصتی بـرای زنـان هنرمنـد است تا مسائل شان را کانون توجه رسانه ها قرار دهند؛ اما از سوی دیگر زنان هنرمند با انتظارات و کلیشه های پنهانی مواجه اند که تجربه های هنری آن ها را جهت می دهد.
در این مقاله ، بـا تمـایز دو جریان بازشرقی سازی (برآمده از سنت های اروپایی ) و نوشرقی گرایی (برخاسته از دیدگاه های امریکایی )، به این پرسش ها پرداخته می شود که چگونه انتظارات و کلیشه های فرهنگی غرب بـر تجربه های هنری زنان غالب می شود و آثارشان بازتولیدکنندٔە شرقی گرایی می شـود؟ هنرمنـدان زن برخاسته از جوامع مسلمان در جغرافیای خاورمیانه برای فراتـر رفـتن از کلیشـه هـا بـه چـه تجربه های هنری دست یافته اند و با چه دشواری های فرهنگی مواجه شده اند؟ برای پاسخ به این پرسش ها به مطالعة بازتولید ارزش ها در رویدادها و نمایشگاه ها با محوریـت آثـار هنرمنـدان زن خاورمیانه می پردازیم .
اگرچه برخی منتقدان این آثار را غرب زده ، سـکولار و در تعـارض بـا آمـوزه هـای اسلام و هنجارهای جامعة اسلامی می دانند، به نظر آن هـا ایـن آثـار بـیش از آنکـه بیـانگر دیدگاه زنان یا خواسته های زنان در جامعة اسـلامی یـا زنـان مسـلمان باشـد، منطبـق بـا انتظارات غربی از موقعیت زنان در این جوامع است .
در پژوهش حاضر، بـه مطالعـة نمایشـگاه هـای هنـری از آثـار زنـان مـی پـردازیم کـه ذیـل عنوان هایی چون نمایشگاه هنری زنان مسلمان یـا نمایشـگاه هنرمنـدان زن خاورمیانـه برگـزار 1.