چکیده:
تاسیس مراکز علمی همواره باعث رونق علم و دانش و تعالی افکار بوده است. شهر«ادسا»با توجه به موقعیت جغرافیایی اش،کانون شکوفایی اندیشه های نسطوری گری بوده است. تحولات سیاسی و ارتباطات علمی موجب شد تا این مرکز شاهد تلاقی اندیشه ها، رشد و شکوفایی تفکر فلسفی و ترجمه متون یونانی به سریانی باشد. آنچه مورد نظر است بررسی کارکرد مدرسۀ ایرانیان در ادسا می باشد. می خواهیم بدانیم در تغییر و تحولات صورت گرفته آیا این مدرسه توانسته است کانون پرورش نا مآوران و اندیشمندانی باشد؟ پرورش یافتگان این مکتب بیشتر در چه حوزه هایی فعالیت داشته اند؟ در این مقاله تلاش شده است، با بررسی شهر ادسا به زمینه های تاسیس این مدرسه و اثرات آن پرداخته شود.
خلاصه ماشینی:
لسترنج مستشرق انگلیسی در ارتباط با تغییر نام ادسا نوشته است: «اسم رها تا آغاز قرن نهم روی این شهر باقی بود و از آن پس که ترکان عثمانی آنجا را متصرف گردیدند آن را «اُرفا» نامیدند که اسم عربی رها است و تاکنون همچنان به نام ارفا مشهور است» (لسترنج، 1373: 112).
یکی از فعالیتهای علمی در این مدرسه ترجمه آثار علمی و فلسفی به زبان سریانی بود (جعفری دهقی، 1384: 42).
تأسیس این دبستان را به قدیس ابراهیم نسبت میدهند که بعد از سال 363 میلادی، بر اثر تصرف نصیبین به دست ایرانیان، مدرسهای را که در آن شهر ایجاد کرده بود ترک کرد و به رها رفت و آنجا به تأسیس مدرسه جدید خود همت گماشت.
آثار دیگری هم در این مدرسه به زبان سریانی ترجمه شده است.
او محصلین و استادان مدرسه ایرانی شهر ادسا را که در سال 489 م تعطیل شده بود، به نصیبین دعوت کرد.
پرورشیافتگان ایرانی مدرسه رها که معلمی کلیساهای نسطوری را در ایران به عهده داشتند همان طریقۀ کار در مدرسۀ ایرانیان را پیش گرفتند و به تحقیق در روش ارسطو و شارحان اسکندرانی توجه کردند و کتابهای بسیاری به سریانی تألیف نمودند و تعدادی از کتب فلسفی را هم به پهلوی برگرداندند (شیخ، 1343: 53).
زبان و روشهای یونانی نیز در جندیشاپور، پس از بسته شدن مدرسه رها (ادسا) در سال 439 م رونق بیشتری یافت (همان: 126).
مهمترین کارکرد مدرسه ایرانیان در ادسا پرورش افرادی است که ضمن مهاجرت به جندیشاپور و نصیبین به گسترش مذهب نسطوری و انتقال علوم سریانی به رونق مدارس ایرانی کمک میکنند.