چکیده:
زمینه و هدف
آثار شاعران عصر صفوی بدلیل پیوستگی با توده مردم آیینه تمامنمای اوضاع اجتماعی این عصر است. این جستار برآن است با بررسی اشعار شاعران این عهد، به این پرسش پاسخ دهد که جامعه صفوی با چه معضلاتی دست به گریبان بوده و برخورد مردم دربرابر این مسایل چگونه بوده است؟
روش مطالعه
روش تحقیق در این مقاله، توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات، اسنادی (کتابخانهای) است.
یافتهها:
مطالعه و مرور آثار مورخان این عصر و نوشتههای جهانگردان غربی و از همه مهمتر اشعار شاعران مضمونپرداز عصر صفوی که بر اوضاع دربار اشراف داشتند، حاکی از آن است که بدلیل اشتغال طولانیمدت صفویان به جنگ با دشمنان خارجی و ضعف برخی از فرمانروایان جوان و بیتجربه این دودمان در اداره قلمرو گسترده تحت حاکمیتشان، متاسفانه بتدریج انواع ناهنجاریهای اخلاقی در جامعه آن روزگار شایع گردید.
نتیجهگیری:
انواع ناهنجاریها از ابتلا به مواد مخدر و شرابخواری تا رواج دریوزهگری، دزدی، بیبندوباری و انحرافات جنسی، اوضاع جامعه عصر صفوی را پریشان ساخته بود. در این میان شاعران مشهور این عصر که خود نیز از این آسیبها برکنار نبودند، میکوشیدند اقشار جامعه را نسبتبه این امور آگاه سازند و در کنار آن راه حلی برای رهایی از این مصایب بیابند.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: The works of Safavid poets are a mirror of the social situation of this era due to their connection with the masses. This article seeks to answer the question of what problems the Safavid society was facing and how the people reacted to these issues by examining the poems of the poets of this era.
METHODOLOGY: The research method in this article is descriptive-analytical and the data collection method is documentary (library).
FINDINGS: A study of the works of historians of this era and the writings of Western tourists and most importantly the poems of Safavid thematic poets who were in charge of the court situation, indicates that due to the Safavids' long occupation to fight foreign enemies and the weakness of some young rulers and The inexperience of this dynasty in the administration of the vast territory under their rule, unfortunately, gradually spread all kinds of moral anomalies in the society of that time.
CONCLUSION: All kinds of anomalies from drugs and alcoholism to the prevalence of seasickness, theft, promiscuity and sexual perversions, had disturbed the situation of Safavid society. In the meantime, the famous poets of this era, who themselves were not immune from these harms, tried to inform the sections of the society about these matters and find a solution to get rid of these sufferings.
خلاصه ماشینی:
علاوه براين از نگاه حکومت نيز بنگ يک ناهنجاري بود، زيرا در فرامين منع منکرات شاه طهماسب و ديگر پادشاهان اين خاندان همواره در کنار شراب و ساير منکرات از آن ياد شده است (پيدايي و شيوع اعتياد به افيون در عصر صفوي، تابش و همکاران : ص ٥).
مفرح افيوني نيز مفرحي بود که از شيرة کوکنار با زعفران و دارچين و بعضي ادويۀ ديگر به صورتهاي مختلف تهيه ميشد، اين نوع مخدر از عهد شاه طهماسب به بعد در ايران بکار برده ميشد و مردم در قهوه خانه ها و مجالس خود به مصرف آن مبادرت ميورزيدند و بويژه شاعران جهت تحريک قريحۀ شاعري خويش به اين ماده روي ميآوردند و از آن در سروده هاي خويش با نام داروي بيهوشي نيز ياد ميکردند.
در نکوهش بنگ هم مانند ديگر مواد مخدر در کلام گويندگان صاحب ذوق عصر صائب نمونه هاي درخور توجه بسياري مييابيم : هر که چون صائب ز عشق لايزالـي مسـت شـد منت کيف از شراب و بنـگ و افيـون بـرنتافـت (ديوان صائب ، ج ٢: غزل ١٣٦٨) بنگـــي عربـــي ســـوار جمـــازة چـــرت از خــويش ســفر کنــد بــه انــدازة چــرت هرگــز نگســيخت چــرتش از چــرت دگــر که بسته است به تـار مـژه شـيرازة چـرت (ديوان کليم : رباعي ٩٥) در وقــــت خمــــار چــــون يزيــــدم بـــــنگم چـــــو رســـــيد بايزيـــــدم (صفي اصفهاني، به نقل از تاريخ ادبيات در ايران ، صفا، ج ٥: ص ١٢٥) گفتني است فضولي بغدادي يک مثنوي به نام بنگ و باده دارد که نوعي تمثيل سياسي ـ تاريخي دربارة جنگ شاه اسماعيل اول با ترکان عثماني است و به سبک و شيوة موش و گربۀ عبيد زاکاني به زبان ترکي ترتيب يافته است .