چکیده:
میان اندیشمندان حوزه فلسفه و عرفان و کلام در باب کثرت یا یگانگی وجود موجودات به طورکلی
اختلاف نظر وجود دارد. در نگاه ابتدایی اعتقاد بر این است که فلاسفه و متکلمین قائل به کثرت در
جهان هستیاند و عرفا قائل به وحدت محض وجود هستند. سه دیدگاه عمده در مورد روابط موجودات
هستی وجود دارد: تباین، تشکیک و وحدت محض که ناظر به بحث وحدت و کثرت است. ما در این
نوشتار پس از بررسی اولیه دریافتیم که تمامی اندیشمندان اسلامی که در باب تباین و تشکیک و یا
حتی وحدت موجودات بحث نمودهاند، علیرغم اختلافات کلی که در آراشان با یکدیگر دارند، دارای یک
وجه اشتراک با هم نیز هستند و آن هم عدم نفی واقعی کثرات و قول به انحاء مختلف تشکیک است.
به طور خلاصه می توان گفت که قول به تشکیک به معنای عام آن اختصاص به گروه خاصی از
اندیشمندان نداشته و در تمام گرایش های فکری به نحوی وجود دارد
خلاصه ماشینی:
ما در اين نوشتار پس از بررسي اوليه دريافتيم که تمامي انديشمندان اسلامي که در باب تباين و تشکيک و يا حتي وحدت موجودات بحث نموده اند، عليرغم اختلافات کلي که در آراشان با يکديگر دارند، داراي يک وجه اشتراک با هم نيز هستند و آن هم عدم نفي واقعي کثرات و قول به انحاء مختلف تشکيک است .
» (ابن سينا الف ، بيتا، ٥) مطابق اين نظر وجود است که عارض بر ماهيت ميشود.
« الوحدة يساوق الوجود في صدقها علي الأشياء بل هي عينه و لهذا توافقه في القوة و الضعف فکل ما وجوده أقوي کانت وحدانيته أتم و في کونها أظهر من أن يعرف و متي حوول تعريفها کان دوريا و من أحوالها الهوهويۀ و التجانس و التماثل و التشابه و التساوي و التناسب و فيها شوب کثرة کما في مقابلها شوب وحدة کالغيريۀ و الخلاف و التناقض و التضاد» (ملاصدرا ب ، ١٣٩١، ٨١و٨٢) صرف نظر از ديدگاه شيخ اشراق و گروه اندک ديگري ١ که تشکيک را ميپذيرد و در ماهيات نيز آن را لحاظ ميکند، اين اصل از نتايج اصالت بخشي به وجود است .
اصل سنخيت و قاعده الواحد اين اصل نيز ارتباط زيادي با عقيده به وحدت وجود و تشکيک دارد و به طور کلي بيان ميدارد که ميان علت و معلول بايد سنخيت باشد.
اما تعريف ملاصدرا از مثل به عنوان فيلسوفي اصالت وجودي که قائل به وحدت تشکيکي وجود است در مورد مثل داراي اهميت براي اين نوشتار است که به نحو خلاصه اينگونه است که به نظر او هر نوع از انواع جسماني يک وجود تام و کامل در عالم مجردات دارد.