چکیده:
در این مقاله رابطه بین ساخت قدرت در خانواده و مشارکت اجتماعی افراد در بزرگسالی در میان نمونهای391 نفری از افراد بالای 25 سال ساکن تهران بر اساس روش پیمایش مورد تحلیل قرار گرفته است. هدف اصلی این مطالعه بررسی این مساله است که چگونه افراد از طریق فرایند جامعهپذیری تبدیل به افراد بزرگسالی میشوند که مشارکت اجتماعی آنها میتواند به استمرار، اصلاح، تقویت و یا تغییر شکل جامعه مدنی کمک کند. رویکرد نظری پژوهش رویکرد تکوینی است که بر اساس آن شکلگیری مشارکت اجتماعی و تقویت جامعه مدنی متأثر از زمینههای تکوینی افراد است، جامعه مدنی توسط افرادی که در حال شکلدادن به هویتهای مدنی خود هستند، ساخته میشود. متغیر ساخت قدرت در خانواده در قالب ساخت قدرت یک جانبه پدرمحور، یک جانبه مادرمحور، متقارن نسبی و متقارن همه جانبه که نشانگر طیفی است که در یک سوی آن استبداد و در طرف دیگر آن دمکراسی قرار دارد اندازهگیری شد. متغیر وابسته در قالب یک طبقهبندی سهگانه از مشارکت یعنی مشارکت با برد محدود، مشارکت با برد متوسط و مشارکت با برد گسترده مورد سنجش قرار گرفت. استنباط آماری از دادهها نشان میدهد خانواده نقش مهمی در ایجاد روحیه مشارکت جویی در افراد دارد. هر اندازه ساخت قدرت در خانواده برابرتر و مبتنی بر تصمیمگیریهای مشارکتی باشد فرزندان در بزرگسالی به سمت مشارکتهای با برد گسترده و با شعاع عمل بیشتر مانند عضویت در احزاب، تشکلها و... گرایش پیدا میکنند. بنابراین به جهت اهمیت جایگاه خانواده در ایران ایجاد زمینههای رشد و تقویت خانواده دمکراتیک جهت ایجاد شهروندانی دمکرات و مشارکت جو بسیار ضروری و حائز اهمیت است. به نظر میرسد برنامهریزی منسجم در این زمینه نتایج ماندگارتر و نهادینهتری نسبت به اتخاذ رویکردهای بالا به پایین (دمکراسی از بالا) در جامعه ایران داشته باشد.
خلاصه ماشینی:
"این مقاله درصدد است به این پرسش پاسخ دهد که روابط و مناسبات قدرت در خانواده چگونه رفتار مشارکتی افراد (فرزندان) در بزرگسالی را متاثر میسازند؟ به عبارت دیگر کدام یک از گونههای ساخت قدرت در خانواده میتواند نقشی سازنده و فعال در فرهیختگی و تعهد بالای مدنی شهروندان آتی جامعه ایفا کند؟ پیشینه پژوهش در بررسیهایی که به منظور مطالعه سابقه پژوهش حاضر صورت گرفت مشاهده شد که در عمده مطالعات صورت گرفته تنها به یک جنبه از موضوع پژوهش حاضر پرداخته شده است.
بشیریه در خصوص رابطه بین ساخت قدرت (یک جانبه و استبدادی) در خانواده و جامعه بزرگتر مینویسد «این وضعیت این توقع را ایجاد میکند که گره همه مشکلات باید به وسیله نماد پدری حکومت باز شود که خود مانعی بر سر راه پیدایش فرهنگ مشارکت است.
سپس نشان خواهیم داد که چگونه مفهوم هویت مدنی میتواند این رابطه تکوینی را توضیح دهد؛ هویتی که شکلگیری احساس فردی و جمعی عاملیت اجتماعی، مسئولیتپذیری اجتماعی و آگاهی سیاسی ـ اخلاقی را ایجاب میکند»(یونیس و همکاران،620:1997) در واقع «رویکرد تکوینی» «تلاشی است برای توضیح این نکته که چگونه بعضی افراد یک گروه یا نسل، بیش از دیگران در جامعه مدنی مشارکت میکنند...
«دوران نوجوانی ـ جوانی زمان به ویژه مناسبی برای شکلدهی هویت با جزء مدنی آن است مشارکت در این ایام عامل تعیین کننده میزان تعهد مدنی در بزرگسالی در چند سال بعد خواهد بود» (یونیس و همکاران632:1997) بر این اساس با خارج شدن تصمیمگیریها در خانواده از وضعیت انحصاری و گرایش آن به سمت برابری همه اعضاء یعنی کاهش اقتدار مطلق یک جانبه، مشارکت اجتماعی افراد در بزرگسالی افزایش مییابد."