چکیده:
کتاب «درآمدی بر آیکونولوژی، مفاهیم انسانگرایانه در هنر رنسانس» نوشتۀ اروین پانوفسکی چگونگیِ کاربستِ روششناسیِ آیکونولوژی را در تفسیر آثار هنری نشان می دهد. هدف از نقد کتاب مذکور بیان اهمیت پژوهش های بینارشته ای و چگونگی سازماندهی روشمند مطالب در تحلیل آثار هنری است. ازین رو در این مقاله، شکل و محتوای اثر و مواضعِ نویسنده در تحلیل و ارجاعات به منابع بر اساس روش آیکونولوژی مورد نقد و بررسی قرار گرفتهاست. به لحاظ شکلی، کتاب موردبحث ایدۀ محوریِ رابطۀ میان فرم و موضوع در تحلیل آثار هنری را مدنظر داشته، و چگونگی تحلیل و تفسیر آثار هنری را با توجه به زمینۀ تاریخی پدید آمدن آثار نشان داده است. البته مواردی چند از عدمِ ارجاع به تصاویر در متن کتاب و نیز فقدانِ ترتیب در استفاده از تصاویر در متن و عدم ارجاع به منابع معتبر بهویژه در ارجاع به منابع فلسفۀ اسلامی موجب برخی محدودیتها در استفاده از کتاب مذکور شده است. علیرغم وجود این موارد، پژوهشگران با استفاده از روش تحلیل بینا رشتهای مطرحشده توسط پانوفسکی، با فراروی از مطالعاتِ فرمی، پژوهشهایی بارور در جهتِ فهم معنای ذاتی یا محتوا در آثار هنری خواهند داشت.
Studies in Iconology, Humanistic Themes in the Art of the Renaissance by Erwin Panofsky clarifies the function of the Iconology method in interpreting artworks. The goal of this critic is to express the significance of interdisciplinary studies and also is a survey in how methodically organized studies is used in analyzing artworks. Thus this study criticizes and studies the form and contents in the book and also author’s opinions about analyzing and referring to the sources according to Iconology method. In its form, the book looks into the basic relations between the form and subject in analyzing art forms and shows analyzing and interpreting artworks according to their historical context in which they originated and the multiplicity of visual and textual sources which refers to the artworks. By the way, in some cases missing references are seen and the order in using them in the text is not also correct and reliable references are needed, especially sources of Islamic philosophy which have caused some limitations in using the book in some related conditions. Despite these problems, researchers can go further than a mere Formal study by using interdisciplinary and in order to make an understanding about Symbolic Meaning and Contents of artworks, they can have fruitful research.
خلاصه ماشینی:
با توجه به این مسـئله کـه مطالعـه و تحلیل آثار هنری همواره در زمینۀ تاریخی خلق اثر و با در نظر گـرفتن موقعیـت اجتمـاعی، فرهنگی، سیاسی و فلسفی هر دوره امکان پذیر است ، مسئلۀ اصلی ایـن پـژوهش ، چگـونگی به کارگیری روش آیکونولوژی در تحلیل و تفسیر آثار هنـری در زمینـه ای تـاریخی اسـت و ازآنجاکه آثار تصویری در هنر ایـران در پیونـد بـا مضـامینِ اجتمـاعی، سیاسـی، الهیـاتی در دوره های مختلف تاریخی پدید آمده است ، روش آیکونولوژی بـه پـژوهش هـای هنـری در بـاب مـواد تصـویری هنـر ایـران جهـت و انسـجام منطقـی و سـاختاری خواهـد بخشـید.
براین اساس ، پرسش مهم پژوهش حاضر این است که چگونه میتـوان بـا توجـه بـه زمینـۀ تاریخی پدید آمدن آثار هنری و تعدد منابع متنی و تصویری، به تحلیل و تفسـیر آثـار هنـری پرداخت ؟ اروین پانوفسکی با درافکندنِ روشی به نام آیکونولـوژی در کتـاب مـذکور، راه را برای پژوهش های نظام مند و ژرف نگر در حوزٔە علـوم انسـانی و تـاریخ هنـر همـوار کـرده است .
بـه تـازگی نیـز کتـابی تحت عنوان «تفسیر نگاره های ایرانی بر پایۀ نجوم » (١٣٩٧) منتشرشـده اسـت کـه دو تـن از محققان به تفسیر نگاره های نسخه های نجومی ایران بر پایۀ نظریات پانوفسکی و همکـارانش در کتاب «زحل و مالیخولیا» (١٩٦٤) پرداخته انـد و بهـار مختاریـان در پیشـگفتاری بـر ایـن کتاب ، لزوم شناخت منابع متنی و مطالعات بینارشته ای در تحلیل آثار هنـری دورٔە اسـلامی را یادآور شده است .