چکیده:
پژوهش حاضر تحلیل کنش خاقانی در برابر دیگری با تکیه بر نظریۀ کنش متقابل نمادین است. حوزۀ اصلی این نظریه، اجتماعی و مهمترین نظریهپرداز آن «جورج هربرت مید» است. این نظریه به بررسی کنشهای روزمره بین مردم و جامعه و رفتارهای برخاسته از آن در گروههای مختلف میپردازد که این کنشها در سه بعد روانشناختی، اجتماعی و فلسفی - عرفانی قابل تحلیلاند. روش پژوهش حاضر توصیفی - تحلیلی و بر اساس اسناد کتابخانهای است و اشعار انتخابی، مطابق با نظریۀ کنش متقابل نمادین و با تکیه بر بعد اجتماعی بررسی شدهاند. در این مقاله بعد اجتماعی کنش شاعر بر اساس مفهوم «دیگری» که شامل گروههای تاثیرگذار خانواده، ممدوحان و رقیبان شعری هستند، واکاوی شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که کنش شاعر در برابر ممدوحان، کنشی ستایشی - خواهشی، در برابر خانواده، کنشی عاطفی - ستایشی و در برابر رقیبان، کنشی انتقادی است. بر اساس تحلیلهای صورتگرفته روی اشعار، میتوان گفت کنش خاقانی در گروههای یادشده بهصورت واکنش سریع ظهور نمییابد، بلکه از طریق تفسیر و تعبیر رفتار دیگران در ذهن به وقوع میپیوندد و رفتار اجتماعی «خود» شاعر را در برابر «دیگری» تنظیم میکند. این تفسیر و انتقال معناهای ذهن در ابعاد یادشده، با کمک تعابیر و نمادهای زبانی در شعر او متجلّی شده است.
Drawing upon the Symbolic Interactionism theory, this study attempts to analyze Khaqani’s interactions with the other. This theory is a social one the leading theoretician of which is George Herbert Mead. Symbolic interactionism investigates the daily interactions between individuals and society as well as different groups’ (communities) behaviors arising from these interactions which can be analyzed in psychological, social and philosophical-mystical perspectives. The method of this study is descriptive-analytical using library sources and the selected poems were analyzed according to Symbolic Interactionism theory targeting the social perspective analysis. In this study, social perspective of the poets’ interactions were analyzed based on the other concept which includes influential groups such as family, the praised, and the poetic rivals. The results indicated that the poet’s interactions with the praised, the family, and the rivals were laudatory-pleasing, affective-laudatory, and critical, respectively. Based on these analysis, it can be said that Khaqani’s interactions in the mentioned groups is not manifested as a quick reaction, but occurs through explaining and interpreting others’ behaviors in the mind and regulates the social behavior of the poets’ self verses the other. This interpretation and transmission of the mind meanings in the mentioned perspectives are manifested in his poems by means of interpretations and linguistic symbols.
خلاصه ماشینی:
بر اساس تحلیلهای صورتگرفته روی اشعار، میتوان گفت کنش خاقانی در گروههای یادشده بهصورت واکنش سریع ظهور نمییابد، بلکه از طریق تفسیر و تعبیر رفتار دیگران در ذهن به وقوع میپیوندد و رفتار اجتماعی «خود» شاعر را در برابر «دیگری» تنظیم میکند.
این تفسیر و تعبیر از رفتار شاه شروان برخاسته از کنش خود شاعر در برابر «دیگری»، با درک موقعیت اجتماعی حاصل از رفتار ممدوح است، ممدوحی که موجبات امنیت شاعر را فراهم آورده، درخور کنشی ستایشگر است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} بعد در ادامۀ قصیده، نتیجۀ کنش ستایشآمیز را بیان میکند.
همانطور که میبینیم پیشزمینۀ اجتماعی مدح ممدوح که پیشتر بدان اشاره شد، در ذهن خاقانی از پیش شکل گرفته و خود شاعر با استفاده از همین زمینهها به تفسیر رفتار شاه پرداخته است که کنش شاعر را در قالب تعابیر و کلمات در پی دارد: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} شاعر به جامعه نگاه میکند و به این نتیجه در خود میرسد که نهتنها خود او مورد حمایت مالی شاه شروان قرار گرفته و امنیت اجتماعی دارد، بلکه خلق نیز بهعلت وجود چنین شاهی در امنیت و آسایش زندگی میکنند.
بنابراین خاقانی با قراردادن هنجارهای اجتماعی پذیرفتهشده از طرف خود، به تفسیر و تعبیر این رفتار میپردازد و بر اساس آن دست به کنش میزند: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} شاعر شروان با استفاده از نمادها و تعابیر شاعرانه، کنش خود را نسبت به دیگری نشان میدهد.