چکیده:
پرداخت خسارت یکی از ضمانت اجراهای متداول نقض قرارداد است. از لحاظ نظری، پرداخت خسارت ممکن است یکی از این دو هدف را دنبال کند: قرار دادن زیاندیده در وضعیت پیش از انعقاد قرارداد، و قرار دادن وی در وضعیت فرضیِ پس از اجرای قرارداد. هدف اول به حمایت از منفعت منفی، و هدف دوم به حمایت از منفعت مثبت زیاندیده معروف است. در اصطلاحی دیگر، این دو منفعت به ترتیب، منفعت اعتماد و منفعت انتظار اطلاق میشوند. از لحاظ عملی در مورد اینکه هدف از پرداخت خسارت ناشی از نقض قرارداد، کدامیک از آنهاست، رویکردهای مختلفی در نظامهای حقوقی ملاحظه میشود. طبق رویکردی که میتوان به نظامهای حقوقی رومی- ژرمنی و کامنلایی و اَسناد مهم بینالمللی و اروپایی نسبت داد، هدف از پرداخت خسارت، حمایت از منفعت مثبت یا انتظار است که از مهمترین عناصر آن جبران منافع فوتشده است. در مورد نظام حقوقی کشورمان، با توجه به جایز نبودن مطالبۀ خسارت عدمالنفع، ممکن است تصور شود که هدف از پرداخت خسارت ناشی از نقض قرارداد، حمایت از منفعت منفی یا اعتماد است؛ با این حال، در بسیاری از موارد، هدف از پرداخت خسارت، حمایت از منفعت انتظار یا مثبت زیاندیده است. این مقاله به شیوۀ علمی- پژوهشی و با روش تحلیلی نگارش یافته است.
Awarding damages is one of the usual remedies for breach of contract. Theoretically, awarding damages may seek one of the two purposes: placing the injured party in the actual position before the conclusion of contract or in the hypothetical position after enforcement of the contract. The first purpose is referred to as protecting negative interest and the second as positive one. They are also called as reliance interest and expectation interest, respectively. Practically, there are various approaches regarding which of them should be seek by awarding damages in legal systems. According an approach, which could be attributed to Roman-Germanic and Common Law systems and International and European documents, awarding damages seeks to protect the injured party’s positive or expectation interest, where compensating lost gain is one of the most elements. As regards Iranian legal system, paying attention to the fact that lost gains could not be recovered, it may be thought that it seek to protect negative or reliance interest. Yet, in numerous situations, the purpose of damages is to protect the injured party’s positive or expectation interest. The article is a scientific research paper, prepared in an analytic method.
خلاصه ماشینی:
در مورد نظام حقوقي کشـورمان ، بـا توجـه بـه جـايز نبـودن مطالبـۀ خسـارت عدم النفع ، ممکن است تصور شود که هدف از پرداخت خسارت ناشي از نقض قرارداد، حمايت از منفعت منفي يا اعتماد است ؛ با ايـن حـال ، در بسـياري از مـوارد، هـدف از پرداخـت خسـارت ، حمايت از منفعت انتظار يا مثبت زيان ديده است .
در امريکا نيز بند ١ مادة ٢٧٠٨ قانون متحدالشکل تجاري (يوسيسي)١، خسارت فروشـنده در صورت عدم قبول کالا از سوي خريدار را مابه التفـاوت بـين ثمـن بـازاري و ثمـن قـراردادي ميداند که يکي از راه هاي تعيين خسارت انتظار است و سپس در بند ٢ مقرر ميدارد کـه اگـر معيار يادشده در بند ١ براي قرار دادن فروشنده در وضعيت مطلوبي که اجـراي قـرارداد وي آن را در آن وضعيت قرار ميداد کافي نباشد، ميزان خسارت عبارت از منافعي اسـت کـه فروشـنده ميتوانست از اجراي کامل خريدار تحصيل کند٢.
براي اين مدعا ميتوان به دو نکتۀ موجود در اين ماده استدلال کرد: نکتۀ اول ، تبصرة ٢ اين ماده ، خسارت ناشـي از عـدم النفـع را قابـل مطالبـه ندانسـته اسـت ؛ درحالي که هم در نظام هاي حقوقي رومي- ژرمني و هم کامن لايي و نيز در اسناد بين المللـي و اروپايي ملاحظه شد که يکي از عناصر مهم خسارت انتظار و قـراردادن زيـان ديـده در وضـعيت فرضي پس از اجراي قرارداد، جبران منافع فوت شدة طرف زيان ديده است .