چکیده:
تشکیل پادشاهی اشکانی و تبدیل آن به جایگاه یک شاهنشاهی منسجم در آسیای غربی یکی از رویدادهای مهم جهان باستان بود. سالهای ظهور و سقوط شاهنشاهی اشکانی (۲۵۰ق.م. - ۲۲۴م.) تقریباً با امپراتوری هان (حدود ۲۰۶ق.م - ۲۲۰م.) در چین همزمان بود و در حالی که حکومت هان در آسیای مرکزی پیشروی کرده بود، اشکانیان توانسته بودند در شرق تا بلخ را فتح کنند. مأموریتهای ژانچیان به آسیای مرکزی، ساخت جادههای تجاری در چین توسط امپراتوران هان و تجارت در جادۀ خراسان در ایران، باعث گسترش تجارت در طول مسیر جادۀ ابریشم شد. در همین دوره، متنهای چینی، نخستینبار از سرزمین اشکانی با عنوان «آنشی» و افرادی با پیشوند خانوادگی «آن» یاد کردهاند. مقالۀ حاضر بر آن است تا با تکیه بر اطلاعات متنهای چینی، بودایی و دادههای باستانشناسی به بررسی زمینههای روابط اشکانیان با چین بپردازد و نامهای اشکانیان را در متنهای چینی واکاوی کند. مدعای نویسنده آن است که اشکانیان در سه زمینۀ سیاسی، تجاری و دینی با چین تعامل داشتند، بهطوری که نام «آن» تا اواسط دورۀ تانگ تبدیل به رایجترین نام خانوادگی ایرانیان در چین شد.
خلاصه ماشینی:
اگرچه به لحاظ سياسي ، تماس ميان ايران اشکاني و چين دورٔە امپراتوري هان اندک بود؛ اما از منظر فرهنگي ، اين دو تمدن کهن از طريق مبادله هاي فرهنگي، تجاري ، دينـي و غيـره بيشتر با يکديگر تماس داشته اند.
در ميان مورخان چيني، رسمي مبتني بر گرته برداري از ديگر منابع وجود دارد و مـا نيازمند اين درک هستيم که متن هاي تأليفي لزوما از گاه شـماري منطقـي پيـروي نمـيکننـد؛ براي مثال زماني که گزارش ها در مورد اشکانيان را در کتاب هان شو و شيجي بـا هـم مقايسـه ميکنيم ، به نظر ميرسد که بسياري قسمت ها کمابيش در دو کتاب يکسان هسـتند.
تقريبا امروز بيشتر مورخان بـر ايـن باورنـد کـه ديـن 1 بودايي نخستين بار توسط يک شاهزادٔە اشکاني به نام آن چنگ و با لقب آن شـي گـائو بـه چـين راه يافـت (٣٤-٣٢ :٢٠٠٧ ,rcherZu ;١ :١٩٩٥ ,Forte ;١٩٨٩ ,Pulleyblank) .
اشاره به غزال ايراني به عنوان هديه به دربار امپراتور هان که نشـان از اهميـت نمـادين اين حيوان دارد، در کنار توجه به وجود ريتون هاي نقره اي دورٔە ساساني از سده هـاي چهـارم به بعد که شبيه ريتون کشف شده در چين است (٢١٥ :٢٠٠٧,Louis)، اين احتمال را مطـرح ميکند که شايد ريتون هايي به شکل غزال در دورٔە پارتي نيز به چين راه يافته اند.
اما در نهايت ، شيؤە سوم تماس ، سفر نخبگان اشکاني مترجم آيين بودا بـه چـين بـود کـه به مدت چند قرن در چين ، کار ترجمۀ متن هاي بودايي به چيني و تعليم و تبليغ آن را بر عهـده ١.