چکیده:
عدم نفوذ وضعیتی است که در آن عمل حقوقی به علت عدم رعایت شرایط مقرر قانونی برای صحت، تا زمان تنفیذ در بعضی از اعمال حقوقی فاقد اثر کامل حقوقی است. بطلان، وضعیتی است که عمل حقوقی با داشتن این وضعیت در عالم حقوق، معدوم و فاقد وجود حقوقی و اثر تلقی میگردد. یکی از ضمانت اجراهای نقض قواعد مربوط به تشکیل قراردادها که در حقوق فرانسه به عنوان یک نهاد حقوقی معروف مطرح میباشد بطلان نسبی است. بر این اساس، آیا عدم نفوذ و بطلان نسبی یک ضمانت اجرا در قالب دو نام میباشند؟ در فرض تفاوت بین عدم نفوذ و بطلان نسبی، آیا در حقوق ایران مفهوم بطلان نسبی کاربردی دارد؟ به نظر میرسد در حقوق ایران آن چه به بطلان نسبی یاد میشود، نوعی عدم قابلیت استناد قراردادی بوده و این مهم برای حمایت از اشخاص معین (اشخاص ثالث) و رفع ضرر و دفع آن از این افراد که با حسننیت اقدام به انعقاد قرارداد مینمایند مقرر گردیده است. برخی عدم نفوذ را معادل ضمانت اجرای بطلان نسبی در حقوق فرانسه میدانند، در حالی که با بررسی وضعیت بطلان نسبی در حقوق فرانسه مشخص میشود که بطلان نسبی با عدم نفوذ یکسان نبوده و دو ضمانت اجرای کاملا متفاوت میباشند، زیرا در عقد غیرنافذ، عقد قبل از تنفیذ فاقد اثر است، در حالی که در بطلان نسبی، عقد پیش از بطلان دارای آثار قانونی میباشد و از سوی دیگر در حقوق فرانسه در کنار بطلان نسبی، عدم نفوذ نیز پذیرفته شده است که این خود مبین تفاوت میان دو ضمانت اجرا میباشد.
Non-influence is a situation in which a legal act has no full legal effect until it is enforced in some legal acts due to non-compliance with the legal requirements for validity. Invalidity is a situation in which a legal act, having this status in the world of law, is considered extinct and lacks legal existence and effect. According to Article 190 of the Civil Code, the absence of consent can be proposed as the main basis for non-influence in contracts, and in principle, any contract between the parties is valid and requires the parties to implement its provisions; if the contract is invalid for any other reason, it may be revoked or ineffective. Relative invalidity is also one of the guarantees of breaches of contract rules, which is a well-known legal entity in French law. Whereas in Iranian law, what is called relative invalidity is a kind of inability to rely on a contract, and this is important to protect certain persons (third parties), and to eliminate losses and repel it from these persons who enter into a contract in good faith. Given that part of the Iranian law is adapted from the French Civil Code in the General Rules of Contracts, some consider non-influence to be equivalent to a guarantee of relative invalidity in French law while examining the status of relative invalidity in French law shows that relative nullity is not the same as non-influence and the two guarantees of execution are completely different because in an impenetrable contract, the pre-null contract has no effect, while in relative nullity, the pre-null contract has legal effects and in French law in addition to relative invalidity, non-influence is also accepted, which indicates the difference between these two performance guarantees. The relative invalidity accepted in French law has a few instances in Iranian law as well, which are exceptionally included under some articles of commercial law.
خلاصه ماشینی:
حقوقدانان عقد غیرنافد در حقوق ایران را، معادل بطلان نسبی پذیرفته شده در حقوق فرانسه میدانند که در آن وضعیت، قرارداد از ابتدا صحیح بوده و دارای اثر میباشد، اما به عللی که در قوانین پیشبینی شده است، قرارداد به وسیله یکی از طرفین قابل ابطال میباشد و ذینفع میتواند یا عقد را باطل نموده و آثار آن را از ابتدا زائل نماید و یا آن را تأیید کند که در این حالت، عقد به حیات خود ادامه میدهد.
» در حقوق ایران همیشه اثر بطلان قرارداد، قهقرایی است و بطلان در حقوق ایران معادل بطلان مطلق در حقوق فرانسه است و بطلان نسبی در حقوق فرانسه هم معادل عدم نفوذ در حقوق ایران میباشد و به عبارتی دیگر، بطلان نسبی ضمانتی است که در نتیجه نقض بعضی از شرایط انعقاد قرارداد که به منظور حمایت از متعاملین وضع گردیده به وجود می آید و قانونگذار به فرد مورد حمایت که از آن وضعیت متضرر گردیده، حق ابطال قرارداد را داده است، به عبارت دیگر در بطلان نسبی که از آن به قابلیت ابطال عقد نیز یاد می شود، عقد بین طرفین واجد اثر حقوقی است، اما با وجود صحیح بودن این عقد و دارا بودن اثر بین متعاملین به یکی از طرفین قرارداد حق داده شده است که معامله را باطل کند و آن را از موجودیت بیندازد (امامی،1386، 36).
با توجه به مطالبی که ذکر شد مشخص میشود عدم نفوذ و بطلان نسبی از این جهت که در صورت رد (در عقد غیرنافذ) و ابطال (در عقد باطل نسبی) فاقد هرگونه اثری از ابتدا میباشند، مشابه بوده و علاوه بر آن، از جهت امکان تنفیذ و تأیید توسط ذینفع که شخص مورد حمایت قانونگذار میباشد به یکدیگر شبیه هستند، اما مهمترین تفاوت این دو در این است که عقد باطل نسبی تا زمانی که توسط دادگاه به درخواست ذینفع ابطال نگردیده، دارای اعتبار بوده و کلیه آثار خود را به جای میگذارد.