چکیده:
در پژوهش حاضر به بررسی این سئوال؛ آیا هدف وسیله را توجیه میکند؟ پرداخته شده است. بر خلاف مکاتب مادی معاصر که بر مطلوبیت هر نوع ابزار تأمین کننده اهداف سیاسی استوار میباشد، در اندیشه دینی همچنان که اهداف سیاست های اسلامی انـسانی و سـازگار با فطرت انسان است، ابزار نیل بدان نیز باید مشروع و انسانی باشد. بنابراین، شیوههای خدعهآمیز و فریب کارانه نظیر پیمان شکنی، عدم وفای به عهد، ظاهر سازی و تقلب که از ابزارهای رایج و مـوفق سـیاست کنونی است از دیدگاه اسلام مـردود بـوده و از نظر حکمرانی نبوی و علوی جایی در سیاست دینی ندارد. بخش اول این پژوهش به بررسی دیدگاه کسانی که معتقدند، هدف وسیله را توجیه می کند، اختصاص یافته که در این زمینه به دیدگاه ماکیاولی و سیاست های کنونی جهان غرب اشاره رفته است و سپس اصل سنخیت هدف و وسیله از منظر اسلام مورد تبیین قرار گرفته و در آخر به تبیین این بحث از منظر حکمرانی نبوی و علوی به عنوان دو الگوی مهم و اساسی در حوزهسیاست عملی اسلام پرداخته شده است.
خلاصه ماشینی:
بر خلاف مکاتب مادي معاصر که بر مطلوبيـت هـر نـوع ابـزار تأمين کننده اهداف سياسي استوار مي باشد، در انديشه دينـي همچنـان کـه اهـداف سياست هاي اسلامي انـساني و سـازگار با فطرت انسان است ، ابزار نيل بـدان نيـز بايد مشروع و انساني باشد.
بـدين معنـا که ؛ آيا حکمرانان مي توانند براي دستيابي به اهداف و آرمان هاي خويش ، از هر ابزار و وسيله اي - مشروع يا غير مشروع - استفاده نمايند، يا اينکه هدف هاي مشـروع و انساني بايد وسيله اش نيز مشـروع باشـد؟ در ايـن زمينـه ديـدگاه هـاي مختلـف و متعددي مطرح شده که اين پژوهش ، دو ديدگاه را مـورد بررسـي و کنکـاش قـرار ميدهد.
بر اساس ايـن ديـدگاه ؛ در زنـدگي اجتمـاعي، اقتصـادي، سياسـي و روابـط بين الملل براي دستيابي به اهداف و آرمان ها، مي توان از هر شيوه و وسيله ي ممکـن بهره برد، مهم رسيدن به هدف است ، اما اينکه ابزار رسيدن به هدف مشروع باشد يا نامشروع مهم نيست .
(همان : خ ٦٨) حضرت علي (ع ) در دوران خلافتشان اين مهم را نه تنهـا در سياسـت هـاي اعلامي و شعاري بلکه در سياست هاي عملي و اجرايي نيز محقق ساخنتند کـه در ذيل به چند نمونه اشاره مي شود: ١- در جنگ صفين ، معاويه براي دست يـابي بـه پيـروزي ، بـه هـر فريـب و حيله اي ممکن دست زد.