چکیده:
دادههای وحیانی و یافتههای عقلانی، بیانگر کارکردهای گوناگون مناسک دینی اند. سوگواری امامحسین(ع) آیینی است که فرستادهی خدا(ص) در گفتار و کردار مشروعیت و نوع برگزاری آن را نشان داده است. عزاداری، نخست فضای ذهن و اندیشه سوگواران را عطر آگین میسازد و آنگاه در ساحههای زندگی آثار مثبتش را نشان میدهد. تغییر در نگرش به دین مشترک، اخلاق عمومی، دانش همگانی، رفتار مقبول اجتماعی و سیاست عادلانه کارکردهای نظری سوگواریاند که مؤلفههای بنیادین وحدت ملی را میسازند. تعدیل خواستههای «من طبیعی» و گذار از «قوم»، رسیدن به «امت» و «ارزشهای دینی»، «کرامت انسانی» و «خداییکتا» کارکردهای فردی عزاداری اند. «کاهش اختلافات مذهبی»، گسترش و تعمیق «مشترکات دینی»، «همبستگی اجتماعی» و «وحدت ملی» را میتوان تأثیر گذاری اجتماعی و ملی سوگواریها بر شمرد. کژکارکرد سوگواری امام حسین(ع) تنها در پوسته، نه هسته و جوهرهی دین اسلام، نسبت به ادیان غیر آسمانی، به حد اقل میرسد؛ زیرا افزون بر عناصر پایدار قول، فعل و تقریر پیام آور خدا(ص) بر چگونگی برگزاری سوگواری نوهی بیمانندش، اجتهاد فقیهان مطابق با زمان و مکان ماهیت، گونهها و ابزار آن را مشخص میکند که هماهنگ با فطرت، خرد و عرف جامعه باشد و به دور از خرافات و آسیبها. بیتردید، سوء استفاده سیاستمداران، سطحی نگری سوگواران، خرافهگرایی مداحان، کاستی برنامه ریزان و نادانی مبلغان میتوانند اختلافات مذهبی و ملی را در افغانستان در بستر عزاداری ایجاد کنند و گسترش دهند. تازگی نوشته در آمیختن دو عنصر عزاداری و کارکردش در وحدت ملی افغانستان است که پیشینهای تحقیقی با این رویکرد میان مباحث وحدت ملی و عاشورا پژوهی، وجود ندارد.
خلاصه ماشینی:
عزاداري مشترک امام حسين (ع ) ميان شيعه و سني افغانستان ، ميتواند در کوتاه مدت ، ميان مدت و دراز مدت ، وحدت بيافريند و همبستگي ايجاد کند؟ برفرض چنين کارکردي با چه راهکار و مديريتي اين مهم دست يافتنياست ؟ واقعيت اين است که عزاداري سالانه ، مستمر و دهه محرم و اربعين تنها ميان شيعيان آن کشور برگزار ميشود نه ميان جامعه شيعي و سني.
بنابراين ، کمترين آثار برگزاري عزاداري براي پيروان خاص يک مذهب ، کاهش اختلاف مذهبي، ســازگاري بخشــي از جامعه با دولت و پيروان مذهب رســمي يک دولت از يکســو، ايجاد، گســترش و تعميق وحدت اسلامي و ملي از سوي ديگر است .
چنانچه اين سنت مشترک، در جامعه با مديريت صحيح و متوازن علمي، فرهنگي و سياسي عالمان بر پايه مشترکات دو مذهب و با حضور شيعه و سني برگزار شود، تأثير گذاري آن بيش از برگزاري خصوص پيروان يک مذهب است که شش کارکرد اساسي را ميتوان برايش بر شمرد: يک ــــ نقطه هاي مشترک دو مذهب گسترش يافته و تقويت مي شوند.
نوع تأثير گذاري پس از اثبات عزاداري مشترک سنيان و شيعيان در افغانستان ، فرض ديگر اين است که مناســـک مذهبي اهميت بنيادين دارند و زير بناي گفتار، کردار و پندار پيروان مذاهب به شـــمار ميروند و در تمام ســـاحه هاي ز ندگي آنان از جمله تعامل با ديگران ، تأثير گذار اســـت .