چکیده:
مالیات به عنوان مهمترین منبع درآمدی دولتها و یکی از ابزارهای سیاستی در سیاستگذاری های توسعه نقش کلیدی ایفا مینماید. در این پژوهش، تکامل مدلهای مختلف فرار مالیاتی از رویکرد نئوکلاسیک تا اقتصاد رفتاری و سیر تکاملی مدلها و چالشها و نتایج تجربی به دست آمده از این مدلها مورد بررسی قرار گرفته و پیش فرض متغیرهای موثر بر فرار مالیاتی در هر یک از مدلها استخراج و تحلیل شده است. سپس با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی با توجه به نظرات متخصصان حوزه مالیاتی عوامل موثر بر فرار مالیاتی در مدل های مختلف رتبه بندی میشود تا مشخص شود که مدل بهتر برای توضیح و سنجش عوامل موثر بر فرار مالیاتی در ایران کدام است. نتایج نشان میدهد که عدم ثبات ترجیحات، زیان گریزی، و ابهام گریزی از عوامل اصلی تاثیرگذار بر فرار مالیاتی هستند. همچنین، پیش فرض رفتاری عقلایی و سازگاری رفتاری کمترین درجه توضیح دهندگی فرار مالیاتی را در ایران دارد. بر اساس نتایج به دست آمده، در تحلیل و سنجش فرار مالیاتی در ایران نیاز به اصلاح پارادایم به سمت مدل های اقتصاد رفتاری است.
Taxes, as the most important source of government revenue and one of the economic policy instruments, play a key role in development policies. In this study, the evolution process of different models of tax evasion (from neoclassical approach to behavioral economics) is investigated, also the assumptions and variables of these models are analyzed. Then, using the analytical hierarchy process (AHP) based on the opinions of tax experts, the factors affecting tax evasion are ranked in different models to determine which model is superior in explaining and measuring the factors affecting tax evasion in Iran. The results show that instability of preferences, loss avoidance, and ambiguity avoidance are the main factors influencing tax evasion. Correspondingly, rational behavior and behavioral adaptation have the least explanatory power as regards tax evasion in Iran. Based on the results, in analyzing and measuring Iranchr('39')s tax evasion, a paradigm shift towards behavioral economy models is needed.
خلاصه ماشینی:
با توجه به ابهامات موجود در خصوص تعیین کاراترین پارامترها برای تحلیل فرار مالیاتی در اقتصاد ایران، پس از بررسی نظریههای موجود و استخراج فروض و پارامترهای مرتبط با هر مدل، معیارهای اصلی این مدلها استخراج شدند و از طریق نظرسنجی از خبرگان مالیاتی کشور و با استفاده از روش تحلیل سلسلهمراتبی 2 (AHP) درجه اهمیت معیارها به منظور تعیین مناسبترین پارامترها برای تحلیل فضای مالیات در اقتصاد کشور تعیین گردید.
مدلهای مبتنی بر مطلوبیت انتظاری نقطه شروع مدلسازی تصمیم برای فرار مالیاتی، بررسی رفتار پرداختکننده مالیات با سطح درآمد مشخصی است که انتخاب مینماید چه مقدار از این درآمد را اظهار نماید.
پس تابع مطلوبیت انتظاری به صورت رابطه (5) بیان میشود: (به تصوير صفحه مراجعه شود)نکتهای که وجود دارد آن است که تصمیمگیری فرد نهتنها به نتیجهای که بهدست میآورد وابسته است، بلکه به احتمال آن نتیجه و مقایسه آن با دیگر نتایج نیز بستگی دارد.
بنابراین، پرداختکنندگانی که −>0 داشته باشند فرارکننده مالیات، و آنهایی که − فرض جایگزین دیگر، افزایش و کاهش مطلوبیتی است که از تعقیب هنجارهای اجتماعی توسط Internal Revenue Service Physic Cost and Social Custom Models Gordon قبولکننده و فرارکننده مالیات ایجاد میگردد.
اگر افزایش در نرخ مالیات به کاهش در هر یک از این دو پارامتر (∅ و ρ) یا هر دوی آنها منجر گردد، اثر نرخ مالیات در مقایسه با مدل استان Tax Moral Models Torgler & Schaltegger Dell’Anno Guilty Conscience Public Disgrace معکوس میشود (Dell’Anno, 2009).