چکیده:
بحث آثار خارجی هنگامی پیش می آید که اقدام اقتصادی بر افرادی که در اتخاذ تصمیم برای انجام دادن آن اقدام نقشی نداشته اند (خارج از مبادله یا خارج از سازوکار قیمت ها بوده اند) آثاری منتقل کند. حل بهینه مشکل آثار خارجی ایجاد شده از مالکیت افراد، خود یکی از مباحث اقتصاد و حقوق است به گونه ای که آثار خارجی را می توان پلی بین مالکیت و اقتصاد دانست. در زمینه حل مشکل اثر جانبی دو دسته از نظریات وجود دارد. دسته اول طرفداران پیگو که معتقد به استفاده از مکانیزم های عمومی و دخالت دولت برای کنترل آثار خارجی هستند. عمده ابزار مورد استفاده این گروه مالیات است که مشکلاتی از جمله هزینه اجرائی را به همراه دارد. اما دسته دوم طرفداران کوز که معتقد به حل آثار خارجی به کمک حقوق مالکیت و استفاده از ابزار چانه زنی هستند. این گروه معتقدند با ارائه تعریف روشن و ساده از حقوق مالکیت می توان هزینه آثار خارجی و در نتیجه مراجعه به دادگاه ها را کاهش داد. حال باید دید در منظر حقوق و اقتصاد کدام یک از این دو نظریه بهینه هستند؟ در این مقاله این دو دسته نظریه بررسی شده و اثر خارجی به عنوان یک مشکل در دنیای حقوق و اقتصاد دیده شده است. در نهایت جایگاه راه حل های ارائه شده با تحلیل مواد مرتبط با مالکیت و مسئولیت در حقوق ایران مطالعه شده است.
The discussion of externalities occurs when economic action has an impact on people who had no role in making the decision to do so (outside of the exchange or outside the price mechanism). The optimal solution to the problem of externalities created by the ownership of individuals is one of the topics of economics and law, so that externalities can be considered as a bridge between ownership and the economy. There are two categories of theories in solving the externalities problem. The first group of Pigo supporters believes in the use of public mechanisms and government intervention to control externalities. The main tool used by this group is the tax, which causes problems such as the cost of implementation. But the second group of Coase proponents, who believe in resolving externalities with the help of property rights and the use of bargaining tools, believe that by providing a clear and simple definition of property rights, the cost of externalities can be reduced and thus appealing to the courts. Which of these two theories is optimal in terms of law and economics? In this article, these two categories of theories are examined and the external effect is seen as a problem in the world of law and economics. Finally, the position of the proposed solutions has been studied by analyzing the materials related to ownership and liability in Iranian law.
خلاصه ماشینی:
اگر آثار انتشاري منافعي را نصيب گروه هاي غير درگير سازد بدون آنکه آنها براي اين منفعت چيزي بپردازند منافع خارجي مثبت پيدا شده است مانند همسايگان يک باغدار پرورش دهنده گل بدون پرداختي از زيبايي باغ او سود مي برند؛ اما در آثار خارجي منفي گاهي فرد در استفاده از اموال خود به گونه اي عمل مي کند که باعث ايجاد زيان براي ديگري مي شود مثل دود کارخانه که باعث آلودگي آب يا هوا براي ساکنين اطراف خود مي شود.
از سوي ديگر ويژگي برخي از کالاها چنان است که استقرار حقوق مالکيت مناسب را براي دولت پرهزينه يا نامقدور مي سازد؛ حقوق مالکيتي که رفتار افراد و بنگاه ها را چنان تنظيم کند که بخش خصوصي تمام هزينه هاي ناشي از عمل خويش را به دوش بکشد، يا همه منافع حاصل از آن را به چنگ آورد، در مورد منابع طبيعي، چنين مشکلي رخ مي نمايد.
قضيه «کوز» بيان مي کند: اگر سه شرط زير را دنبال کنيم مشکلات آثار خارجي به طور کارا از طريق معامله خصوصي و چانه زني بين افراد درگير حل خواهد شد: حقوق مالکيت خوب تعريف شود، حقوق مالکيت قابل انتقال باشد و به طور کافي هزينه هاي معامله کوچک باشد.
در اين شرايط بسياري از آثار خارجي در حقوق ايران بي پاسخ مي مانند زيرا بر مبناي قاعده تسليط و لاضرر و لزوم استفاده متعارف از ملک و يا حق نمي توان آثار بار شده به طرف مقابل و حتي جامعه را حل کرد يا اگر حل شود ممکن است در جهت راه حل پرهزينه باشد.