چکیده:
دلبستگی به محله، مؤلفهای روانشناسانه است که نشاندهندة احساس ذهنی مثبت افراد نسبت به محلة مسکونیشان میباشد. این احساس که از پیوندهای عاطفی، شناختی و رفتاری با مکان ناشی میشود، موجب تعهد ساکنان به محل سکونت و تمایل آنان به حفظ ارتباط با آن در طول زمان و در مراحل مختلف زندگی میگردد. محله یکی از مکانهای بارز و محوری رمان عربی است که حضور چشمگیری در رمانهای نجیب محفوظ از جمله رمان "خان الخلیلی" وی دارد؛ و همانند شریانی حیاتی به شمار میآید که شخصیتهای رمان در آن رفت و آمد میکنند و حتی در برخی موارد به تحول حوادث در ساختار رمان منجر میشود. این پژوهش بر آن است تا به شیوة توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر رویکرد روانشناسی محیطی که نگاه خاصی به ارتباط متقابل میان انسان و مکان دارد، شاخصهای مؤثر در ایجاد دلبستگی یا عدم دلبستگی به محله را در این رمان مورد کنکاش قرار دهد. نتایج گویای آن است که دلبستگی به محله در رمان "خان الخلیلی" در پرتو شاخصهای روحی- روانی، اخلاقی- ایدئولوژی و بیوگرافی صورت میگیرد. شایان ذکر است که شاخص روحی– روانی، نقش بارزتری در ایجاد دلبستگی یا عدم دلبستگی شخصیتها به محله ایفا میکند.
الانتماء للحی یکون موشره نفسانیه وهو یبین احساس الفرد الایجابی بالنسبه الی حیهم السکنی الذی ینتج عن العلاقات العاطفیه والمعرفیه والسلوکیه مع المکان ویودی الی التزام السکان للحی ورغبتهم لحفظ العلاقه مع الحی مع مضی الزمن وفی مراحل الحیاه المختلفه. یکون الحی من الامکنه المتمیزه والريیسیه فی الروایه العربیه وله دور بارز فی روایات نجیب محفوظ منها روایه "خان الخلیلی". لان الحی فی هذه الروایه یعد کعنصر هام تتحرک فیه الشخصیات وفی بعض الاحیان یودی الی تطور الاحداث فی صیاغه الروایه. یهدف هذا البحث ضمن المنهج الوصفی– التحلیلی وبالاعتماد علی علم النفس البیيی الذی ینظر نظره خاصه الی العلاقه المتبادله بین الانسان والمکان، دراسه الموشرات الموثره فی ایجاد الانتماء او عدم الانتماء للحی فی هذه الروایه. تحکی النتايج عن ان الانتماء للحی فی روایه "خان الخلیلی" تم تشکیله فی ضوء الموشرات الروحیه– النفسیه، الاخلاقیه– الایديولوجیه والسیره الذاتیه. جدیر بالذکر ان الموشر الروحی- النفسی له دور بارز فی الانتماء او عدم انتماء الشخصیات للحی فی روایه "خان الخلیلی".
Attachment to the neighborhood is a psychological component that indicates a positive mental feeling of people towards their neighborhood. This feeling, which arises from the emotional, cognitive and behavioral links with the place, causes the residents to commit to the place of residence and their desire to maintain contact with it over time and at different stages of life.Mahalla is one of the prominent and pivotal places of the Arabic novel, which has a significant presence in the noble novels of Mahfouz, including his novel "Khan al-Khalili"; And it is considered as a vital artery in which the characters of the novel travel and in some cases even leads to the evolution of events in the structure of the novel.This research intends to explore the effective indicators in creating attachment or non-attachment to the neighborhood in this novel in a descriptive-analytical way and relying on the approach of environmental psychology which has a special view on the interrelationship between man and place. Give.The results show that attachment to the neighborhood in the novel "Khan al-Khalili" is done in the light of psychological, moral, ideological and biographical characteristics.It is worth mentioning that the psychological index plays a more prominent role in creating attachment or non-attachment of characters to the neighborhood.