چکیده:
بدون تردید محاربه یکی از مهمترین جرایم علیه امنیت داخلی و حتی خارجی است. این پدیده ی مجرمانه متخذ از آیه سی و سه (33) سوره مائده میباشد و تحت عنوان آیه محاربه از مهمترین آموزههای قرآنی مورد استعمال در فقه جزایی اسلام است. بر اهل تحقیق پوشیده نیست که یکی از مسایل مورد مناقشه در باب محاربه، مسئلهی کیفیت و نحوه اعمال مجازاتهای چهارگانه در آیه شریفه میباشد. در این زمینه دو قول وجود دارد. گروه کثیری از فقها ملتزم به تخییر حاکم در اعمال مجازاتها شدهاند، و گروهی دیگر قائل به ترتیب اند. پژوهش حاضر در راستای پاسخ به همین سوال ساماندهی شده است، که با عنایت به آیه شریفه نحوه و کیفیت اعمال مجازاتهای محصوره، از ناحیه حاکم چگونه است؟ و حق با کدام قول است؟ برهمین اساس در پژوهش حاضر به شیوه تحلیلی- تطبیقی-توصیفی برای رسیدن به پاسخ مطلوب، ابتدا به تصویر روشنی از مفهوم محاربه و نیز آشنایی اجمالی با انواع مجازاتهای چهارگانهی قتل، صلب، قطع و نفی اهتمام، و در ادامه به بیان اقوال فقها پرداخته شد. سپس ادله و مستندات هر دو قول تخییر و ترتیب تفصیلا مورد نقد و ارزیابی قرار گرفت. روشن شد که اصولا تقسیم روایات به تخییر و ترتیب ناصواب و فاقد مبنای صحیحی است. همه روایات مترصد بیان یک حقیقت هستند. اختلاف آنها صرفا امری ظاهری است و هرگزتنافی ماهوی و حکمی با هم ندارند. سرانجام علیرغم کثرت گرایش فقها به قول تخییر، با عنایت به اتقان و برتری ادلهی قول ترتیب، حقانیت این قول ثابت و ترجیح داده شد. با این رویکرد فقهی نحوه اعمال مجازات محارب مبتنی بر قول ترتیب و تناسب مجازاتهای مقرره با جرایم ارتکابی است. فایده عملی و کاربردی این پژوهش، پیشنهاد اصلاح ماده 283 ق. م. ا. مصوب سال 1392میباشد.
Undoubtedly, moharebeh is one of the most important crimes against internal and even external security. This criminal phenomenon is taken from verse 33 of Surah Ma'idah and is one of the most important Qur'anic teachings used in Islamic criminal jurisprudence under the title of verse of Moharebeh. It is not a secret to the scholars that one of the disputed issues regarding moharebeh is the issue of the quality and manner of applying the four punishments in the holy verse. There are two promises in this regard. A large group of jurists are obliged to change the ruling in the application of punishments, and another group believes in order. The present study is organized in order to answer the same question, which according to the holy verse, how and the quality of the application of confinement punishments, what is the ruling area? And which promise is right? Accordingly, in the present study, in an analytical-comparative-descriptive manner, in order to achieve the desired answer, first a clear picture of the concept of moharebeh and a brief acquaintance with the four types of punishments for murder, cruelty, severance and denial of effort, and then express the sayings of jurists. شد. Then, the evidences and documents of both promises of change and order were reviewed in detail. It became clear that, in principle, the division of narrations into variations and sequences is incorrect and lacks a proper basis. All narrations seek to express a truth. Their difference is merely an apparent matter, and they never have a substantive disagreement with each other. Finally, in spite of the multiplicity of the jurists' tendency towards the word of change, considering the conviction and superiority of the arguments of the word of order, the legitimacy of this word was fixed and preferred. With this jurisprudential approach, the manner of applying the punishment of the enemy is based on the promise of order and proportionality of the prescribed punishments with the crimes committed. The practical and applied benefit of this research is the proposal to amend Article 283 AH. م. ا. Approved in 1392.
خلاصه ماشینی:
پژوهش حاضر در راستای پاسخ به همین سوال ساماندهی شده است، که با عنایت به آیه شریفه نحوه و کیفیت اعمال مجازاتهای محصوره، از ناحیه حاکم چگونه است؟ و حق با کدام قول است؟ برهمین اساس در پژوهش حاضر به شیوه تحلیلی- تطبیقی-توصیفی برای رسیدن به پاسخ مطلوب، ابتدا به تصویر روشنی از مفهوم محاربه و نیز آشنایی اجمالی با انواع مجازاتهای چهارگانهی قتل، صلب، قطع و نفی اهتمام، و در ادامه به بیان اقوال فقها پرداخته شد.
ولی مستفاد از بیان همه فقها در خصوص مفهوم محاربه این است که مجموعه ی تعاریف نزد آنها اعم از امامیه و اهل سنت تفاوت فاحشی با هم ندارند ملخص آن در مبسوط شیخ چنین آمده است: « تمامى فقيهان (عامه) بر اين نظرند كه مراد از آيه، قطّاع الطريق یعنی راهزنان هستند.
(ا ابن قدامه1405/293؛ الكاساني1424/93) از نظر ابوحنیفه و شافعی و احمد بن حنبل و نیز زیدیه مجازات چنین کسی این است که دست راست و پای چپ محارب قطع میشود..
؟ وی مینویسد:« در مورد کیفیت اعمال مجازاتهای مقرر در آیه شریفه اختلاف شده است که آیا بر وجه تخییر است یا ترتیب و به حسب جنایت ارتکابی محارب؟ مالک گفته است طبق نص شریفه اگر محارب کسی را کشته قطعا کشته میشود و برای امام تخییر جایز نیست، همین طور به تناسب دست و پای او برخلاف قطع میشود.
انشاء الله 5-نقد و بررسی قول تخییر و ترتیب در باب کیفیت مجازاتهای چهارگانه محارب با عنایت به متون فقهی میان فقهای اسلامیدر خصوص کیفیت و نحوه اعمال مجازات چهارگانه محاربه اختلاف نظر وجود دارد.