چکیده:
با پیشرفت علوم و چاپ و نشر هرچه بیشتر آثار مکتوب اعم از کتاب، مقاله، صفحات
اینترنتی و ...، نیاز به ویرایش و ویراستاران نیز بیش از پیش احساسمی شود. ویرایش، علمی
است که به تصحیح نادرستیها، رفع کاستیها، رساکردن معنی، روان ساختن نوشته، نظمدادن
به کلام و هماهنگ کردن آن با قواعد دستور زبان میپردازد. ویرایش انواعی دارد که
عبارتاند از: ویرایش فنی، ویرایش تخصصی و ویرایش زبانی و ساختاری. با همه اهمیت
ویرایش، متاسفانه در ایران چندان به این علم توجهنمیشود؛ در حالی که ویراستار به عنوان
مکمّل نویسنده، نقشی فعال در پیشرفت و موفقیت یک اثر دارد و شاید مبالغه نباشد اگر
ویراستار را نویسنده دوم آثار در نظر بگیریم. نگارنده در این جستار با روش تحلیلی به دلایل
کم توجهی و بی توجهی به ویرایش و همچنین ارائۀ پیشنهادهایی برای ارتقای جایگاه علم
ویرایش در ایران میپردازد. از دلایل بیتوجهی به جایگاه ویرایش و ویراستاران میتوان به
جدید بودن علم ویرایش در ایران» بینقص دانستن قلم خود توسط نویسندگان و کاستن
هزینۀ چاپ از طرف ناشران اشاره کرد. برای معرفی بهتر علم ویرایش، تاسیس رشتة
دانشگاهی ویراستاری، تقویت مجمع صنفی فعال ویراستاران و توجهی بسیار به آن، تبلیغ هرچه بیشتر این علم در فضای مجازی توسط ویراستاران، برگزاری همایشهایی در زمینة
ویرایش و اصول درستنویسی توسط دانشگاهها و پژوهشگاههاء تاسیس و ایجاد مجلههای
تخصصی و علمی -پژوهشی در زمینۀ ویرایش برای ارتقای جایگاه علم ویرایش و تربیت
نیروهایی کار آمد و متخصص در حوزۀ کسب تخصص علمی برای وجهه بخشیدن به علم
وبرایش و جایگاه ویراستاران پیشنهاد میشود.
خلاصه ماشینی:
بـا همـۀ اهميـت ويرايش ، متأسفانه در ايران چندان به اين علم توجه نميشود؛ در حاليکه ويراسـتار بـه عنـوان مکمّل نويسنده ، نقشي فعال در پيشرفت و موفقيـت يـک اثـر دارد و شـايد مبالغـه نباشـد اگـر ويراستار را نويسندة دوم آثار در نظر بگيريم .
متأسـفانه ايـن مقوله هنوز در ايران جايگاه واقعي خود را به دست نياورده است و ناشـران و نويسـندگان ، بـه ويراستاري به عنوان يک سرگرمي و تفنن نگاه ميکنند؛ از اين رو لازم و ضـروري اسـت کـه در صنعت چاپ کشور ما نيز قدر و اهميت اصلاح متن ، شـناخته و تثبيـت شـود (آرتـا، ١٣٩٥ ب : ١١٩).
نويسنده و ويراسـتار در ابتداي امر و براي پيشرفت در کار خود بايد زباني درست و اصولي و مبتني بر مقتضاي نوشته انتخاب کنند؛ بنا بر نظر مرحوم پرويز ناتل خانلري، زبان دو صـورت ملفـوظ و مکتـوب دارد: صورت ملفوظ آن همان ارتعاشات صوتي است که در هوا پخش مـيشـود و ناپايـدار اسـت .
ويرايش و انواع آن با اندک تأمل و دقتي آشکار ميشود که ويرايش يکـي از شـاخه هـاي تخصصـي زبـان و ادبيات فارسي است و پژوهشگران بسياري دربارة اين علم ، نکته ها نوشته اند و براي آن قائل به تقسيم بنديهايي شده اند؛ از جملۀ اين افراد استاد حسن ذوالفقاري است کـه در تقسـيم بنـدي انواع ويرايش ، دسته بندي زير را پيشنهاد ميدهند: ويرايش سه نوع است : الف ) ويرايش فني (آراستگي ظاهري و نظم و ترتيب بخشيدن به اثر)؛ ب ) ويرايش زباني و ساختاري (مربوط به جنبه هاي دستوري و نگارشي)؛ ج ) ويرايش تخصصي (ناظر به جنبۀ علمي يا تخصصي اثر).