چکیده:
یکی از مباحث چالشی در دستورزبان فارسی، بحث فعل مرکب است که آراء و نظرات
متفاواتی در مورد ساختار آن ذکر شدهاست. پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی-تحلیلی بر
آن است تا دیدگاه دستورنویسان، خواه دستورنویسان سنّتی و خواه دستورنویسان جدید را
پیرامون فعل مرکب بررسی و سپس با هم مقایسه بکند و نشاندهد که چه اختلافاتی در مورد
آن وجود دارد. یافتههای ابتدایی پژوهش بیانگر آن است که همه دستورنویسان معتقد هستند
که فعل مرکب، ترکیبی از دو کلمة مستقل است که معنی واحدی را القا می کند؛ اما برخی
قائل به ترکیب اجزای فعل مرکب در نحو هستند و برخی دیگر نیز جایگاه ترکیب اجزای
فعل مرکب را در صرف میدانند.
خلاصه ماشینی:
پرسش هاي پژوهش پژوهش حاضر بر آن است تا به پرسش هاي زير پاسخ دهد: -آراء دستورنويسان در مورد فعل مرکب چگونه است ؟ -اختلاف دستورنويسان در مورد فعل مرکب چيست ؟ پيشينۀ پژوهش در مورد فعل مرکب و ساختار آن در ادب فارسي پژوهش هاي مختلفي انجام شـده اسـت ، اغلب اين پژوهش هاي ساختمان فعل را در يکي از آثار ادبي يا يک متن ادبي بررسيکرده اند که برخي از آنان اشاره ميشود: -ملکي و عليپور (١٣٩٤) در پژوهش «مقايسه فعل مرکب از ديدگاه دستور زبان سـنتي و جديد در گلستان سعدي» به اين نتيجه رسيده اند که شباهت ها و اختلاف نظرهاي اساسـي در تشخيص فعل مرکب بين دستورنويسان قديم و جديد ديده ميشود؛ بنابراين ميتوان گفت که بسياري از فعل هـاي گلسـتان سـعدي کـه از ديـدگاه دستورنويسـان سـنتي، مرکـب توصـيف ميشدند، امروزه با در نظر گرفتن ملاک هاي جديد، ساده در نظر گرفته ميشوند.
خيام پور از ديگر دستورنويسان سنتي در کتاب خويش بـه بحـث سـاختمان فعـل نپرداخته و تنها به موضوع فعل مرکب اشاره کرده است از ديگر سو، آراء دستورنويسان جديد نيز تا حدودي مشابه نظـرات دستورنويسـان سـنتي است به عنوان مثال ؛ وحيديان کاميار نيز که رويکردي جديدي به دسـتور زبـان فارسـي دارد، همانند خانلري بر اين باور است که فعل از نظر ساختمان به سه دسته بسيط (ساده )، پيشـوند و غيربسيط (مرکب ) تقسيم ميشود (وحيديان کاميار، ١٣٨٦: ٥٦).
در پاره اي موارد نيز اختلافاتي نير در اين زمينه ميان دستورنويسان جديد مشاهده ميشود، براي توضيح بيشتر، فرشيدورد تنها قائل به دو نو فعل بسـيط (سـاده ) و غيربسـيط (مرکـب ، غيرسـاده ) اسـت (فرشـيدورد، ١٣٨٤: ٤١٣)؛ همچنين ارژنگ بر اين باور است که ساختمان فعـل بـه چهـار بخـش تقسـيم مـيشـود: ساده ، پيشوندي، مرکب و گروهي (ارژنگ ، ١٣٧٤: ١٠٢).