چکیده:
امیرمژمنان علی (ع) معتقد است برای ایجاد نظم و نظام اجتماعی، وجود حکومت ضروری
است و این نهاد سیاسی، ابزاری برای امنیت بخشی اجتماعی به شمار میآید. در بینش
امیرمومنان (ع) حکومت و سیاست، امانت، و حافظ حقوق مردم است. در واقع، حکومت
برای جامعه و مردم است؛ نه مردم برای حکومت. حکومت بر مردم، امانتی الهی است که
حاکم باید آن را رعایت کند. بهترین راه امانتداری حاکم، التزام به دین و شریعت است.
تاریخ بیهقی را نیز به عنوان یکی از آثار جاودانه تاریخی و فرهنگی ایران میشناسیم، از
آنجایی که بیهقی به اسناد و اطلاعاتی دسترسی داشت که منابع گرانقدری در زمینة
حکومت گری، ادارة جامعه و چگونگی زندگی سیاسی و اجتماعی در دورة غزنویان به شمار
می آیند، بیهقی را میتوان تاریخ سیاسی- اجتماعی دانست. تاریخ بیهقی از سویی
منعکس کنندة فرهنگ و گفتمان سیاسی دوره سلطنت غزنوبان است و بیانگر رفتار آنان در
راه و رسم کشورداری است و از سوی دیگر خود بیهقی در جاهایی به بیان اندیشههای
سیاسی مطلوب خود میپردازد، اندیشههایی که گاه به دلیل عملکرد حکومت ناکام مانده و
در حکم آرزوهای بیهقی مانده است. او در اثر خود بیشتر به تبیین مبانی و سازوکارهای
دستگاه حکومتی غزنوبان پرداختهاست و در شکل تدابیر حکومتی، باز نمودهاست.
خلاصه ماشینی:
سياست و حکومت در نهج البلاغه و تاريخ بيهقي رباب جليلي ايراني ١ ،شکرالله پورالخاص 2 ١- داشجوي دکتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه محقق اردبيلي ٢- عضو هيئت علمي دانشگاه محقق اردبيلي چکيده اميرمؤمنان علي (ع ) معتقد است براي ايجاد نظم و نظام اجتماعي، وجود حکومت ضـروري است و اين نهاد سياسي، ابزاري بـراي امنيـت بخشـي اجتمـاعي بـه شـمار مـيآيـد.
(91 اين پژوهش در صدد آن است که به سوالات زير پاسخ دهد: - در سيرة اميرالمؤمنين علي(ع ) حاکم و حکومت چه وظايفي دارند؟ - بـا توجـه بـه نهـج البلاغـه و سـخنان آن حضـرت حکومـت بايـد چـه ويژگـيهـايي داشته باشد؟ - ويژگيهاي حاکمان و حکومت وقت در زمان مؤلف تارخ بيهقي کدامند؟ - دلايل انحطاط حکومت غزنوي چيست ؟ در باب سياست آن حضرت پژوهش هاي زيادي صورت گرفته است .
هدف اين پژوهش ايـن اسـت کـه بـا توجـه بـه سخنان آن حضرت و سيرة او در حکومت برخي از ويژگيها و وظايف حاکمـان و سياسـت آن ها را بيان کند و بعد از آن ويژگيهاي حکومت غزنويان را با توجه به متن تـاريخ بيهقـي و حوادث آن بازگو کنـد و در نهايـت بـه دلايـل انحطـاط حکومـت غزنـوي و فاصـلۀ آنـان از ويژگيهاي ذکر شده در سياست و ديد علي(ع ) بپردازد.
سياست ، تـدبير امور و فراهم کردن زمينه هاي لازم براي اصلاح مردم با هدايت ايشان در جهـت بـه سـاماني و خوشبختي اين جهاني و نجـات و سـعادت آن جهـاني اسـت ؛ چنـان کـه اميرمؤمنـان علـي (ع )، سياست درست و نيکو را مايۀ راستي و درستي و برپايي مردم دانسته و فرموده است : حسْن السّياسه قوام الرّعّيه (نهج البلاغه ، خطبه ٣٤).