چکیده:
تلمیح آرایهای است بدیعی که شاعران و سخنوران به وسیلة آن میتوانند معانی
بسیار و گسترده را در کمترین کلمات بگنجانند. در مهمترین آثار ادبی جهان؛
تلمیح بیشترین بار معنایی را بر عهده دارد. در شعر سید محمد حسین بهجت
تبریزی متخلص به شهریار، تلمیح یکی از گستردهترین میدانهای جلوهگری
ذوق و اندیشة شاعر را در زمینة تلمیحات و اشارات مذهبی به خود اختصاص
داده است و ظرافت معنایی سخن او را صد چندان کرده است. در این پژوهش
که به صورت توصیفی - تحلیلی بر روی تمام اشعار فارسی شهریار صورت
میگیردء عناصر تلمیحی شعر او استخراج و مورد تجزیه و تحلیل قرار
می گیرد. از آنجا که دامن اطلاعات شاعر از تاریخ فرهنگی، ادبی و مذهبی
گذشته بسیار وسیع میباشد، عناصر تلمیحی به ویژه تلمیحات مذهبی در شعر
او انعکاس بارزی یافته است.
خلاصه ماشینی:
نام همسر امام حسين (ع ) رباب بود (محمّدي، ١٣٧٤: ١٧٣) امام حسين در دهم محرم (روز عاشورا) سال ٦١ هجري همراه بـا ٧٢ تـن ديگـر از ياران وفادارش از جمله حضرت عبـاس ، حضـرت اکبـر، قاسـم پسـر امـام حسـن (ع )، حبيب بن مظاهر و اصغر طفل شش ماهۀ امـام حسـين (ع )در صـحراي کـربلا در مقابـل لشکريان يزيد قرار گرفت و چون حاضر به پيمان بستن و بيعت کردن با يزيد نشد خود و يارانش در جنگي شجاعانه و نابرابر به شهادت رسيدند.
يـــزيــد کــو کـــه ببيند بــه ناله قافله ها گرفته از همه سوي جهان سراغ حسين (ع ) (شهريار، ١٣٩١: ٣٦٥) يــزيد، نخلــۀ اسلام ريشه کــن مـيخواست حسين بــود کـه دين زنده تا به اکنون شد (همان ،٤٩٢) ســـلام اي کربلاي خـــــون ، هــــويـــزه حـسينت بـــود بــــا ياران ديـــــگــــر (همان ، ١١٣٣) زاد روز حـــسيـــن نـيــــــز، امــــــام روز مـــخصـــــوص پـــاســـــدار نـمـود (همان ، ١١٥٩) ـ امام علي (ع ) آنچه شهريار را مشهور کرده منظومۀ حيدر بابا و مهمتر از آن شعر «علياي هماي رحمـت » اوست که زبانزد خاص و عام است و شور و حال خاصي دارد.
ابابيل به وسيلۀ سجيل ، که سنگي سخت است از گل پخته ، مانند آجـر يـا سنگ و گل به هم آميخته ، کـه لغـت شناسـان اغلـب آن را همـان «سـنگ گـل » فارسـي دانسته اند (ياحقي، ١٣٨٦: ٤٥١) سپاه ابرهه را که براي نابودي کعبه با پـيلان بسـيار بـه سمت کعبه در حرکت بودن به فرمان خداوند از بين بردند.