چکیده:
یکی از مسائل بحثبرانگیز در مطالعات صرفی- واجی، بحث تناوب تکمیلی مشروط بر محیط واجی است. این پژوهش با رویکردی شناختی، وجود چنین پدیدهای را در ترکی آذربایجانی نشان میدهد. با توجّه به بحث «مغالطة قاعده/فهرست» در لَنِکِر (1987) بخش واژگان میتواند علاوه بر اطلاعات غیرقابل پیشبینی، حاوی اطلاعات قابل پیشبینی نیز باشد. این بحث لنکر، راه را برای توضیح بهتر واژگانیشدگی فرایندهای واجی باز میکند. به باور نگارندگان، همسو با مغالطة قاعده/فهرست لنکر و همچنین صرفیشدگی (یا واژگانیشدگی) زودهنگام فرایندهای واجی در بایبی (2001)، ترکی آذربایجانی در گذشته دارای فرایندهایی واجی بوده که اکنون زایایی خود را از دست داده و فقط بقایای آن در واژگان باقی مانده است. این بقایا در برخی موارد بهصورت تکواژگونههایی تکمیلی بروز یافتهاند که انتخاب بین آنها مشروط بر محیط واجی است. تحلیل نگارندگان، مخالف تحلیل دیگر پژوهشگران در این زمینه است که با رویکردی زایشی سعی داشتهاند این موارد از ترکی آذربایجانی را در قالب فرایندهای واجی توضیح دهند. در این تحقیق برای نشان دادن بازنماییها و روابط تکواژگونهها از انگارة شناختی نِسِت (2008) استفاده شده است. این انگاره برپایة آرای لنکر (1987) بوده و تا امروز از معدود انگارههای واجشناسی شناختی موجود در زبانشناسی شناختی و کاربردبنیاد است. دادههای این پژوهش در هر جا که منبع آنها ذکر نشده باشد، از طریق ضبط صدای گویشوران ترکی آذربایجانی فراهم آمده است.
One of the controversial issues in morphophonological studies is Phonologically-Conditioned Suppletion. Using a cognitive approach, the present study shows the existence of this phenomenon in Azerbaijani. Under Langacker’s (1987) Rule/List Fallacy, the lexicon contains unpredictable as well as predictable information. This paves the way for a better explanation of the lexicalization of phonological processes. Following Langacker’s Rule/List Fallacy and Bybee’s (2001) early morphologization (or lexicalization) of phonological processes, the authors believe that the lexicalization of such processes has occurred in Azerbaijani. Those processes are not productive anymore and they only exist as residues in the lexicon. In some cases, those residues are suppletive forms and the choice between them depends on the phonological context. The authors’ analysis is different from the other researchers’ generative analyses in which they have tried to explain such cases in terms of phonological processes. Nesset’s (2008) cognitive model is used to demonstrate the representations and relations between the allomorphs. This model is based on Langacker’s (1987) ideas and to date, it is one of the few “cognitive phonology” models in cognitive and usage-based linguistics. Wherever not referenced, the data in this paper is gathered by recording Azerbaijani speakers.
خلاصه ماشینی:
دربارٔە بعد اول ، هسپلمث ١ و سيمز٢ (٢٠١٠: ٢٥) با توجه به مثال هايي از انگليسي، تکواژگونگي را به سه نوع واجي، تکميلي ضعيف و تکميلي قوي تقسيم ميکنند که در زير به صورت نمودار درختي نمايش داده شده است : (رجوع شود به تصویر صفحه) در مورد اول در نمودار بالا ميتوان مشاهده کرد که بين سه تکواژگونۀ تکواژ جمع در انگليسي، شباهت صوري زيادي وجود دارد.
اينکلاس 3 (٢٠١٤: ٢٨٢) دربارٔە تکواژگونگي تکميلي مشروط واجي، مثالي از زبان ترکي استانبولي ميآورد که در آن ، پسوند سببي داراي دو تکواژگونۀ t- و DIr- بوده و انتخاب بين اين دو بدين صورت است : اگر يک پايۀ چندهجايي مختوم به واکه يا /l/ و يا /r/ باشد، تکواژگونۀ t- و در ساير بافت ها DIr- استفاده ميشود.
هدف از پژوهش حاضر اين است که همگام با مغالطۀ قاعده /فهرست لنکر (١٩٨٧) و همچنين صرفيشدگي (يا واژگانيشدگي) زودهنگام فرايندهاي واجي در بايبي (٢٠٠١)، با استفاده از انگارٔە شناختي نست ٣ (٢٠٠٨)، مواردي از تکواژگونگي تکميلي مشروط واجي در ترکي آذربايجاني بررسي شود که در آثار زايشي پيشين مانند رضينژاد (١٣٩٣) و محمودي (١٣٩٦) به عنوان فرايند واجي مطالعه شده اند.
در انگارٔە نست (٢٠٠٨) با شبکه اي از تکواژگونه هاي متصل به يکديگر مواجه هستيم که آ ن را به صورت زير نمايش ميدهيم : (رجوع شود به تصویر صفحه) در شکل ١١، مستطيل ضخيم نشان ميدهد که اين طرح واره حاوي تکواژگونkۀnetwo اصلي است که در ساير محيط ها ظاهر ميشود.