چکیده:
چندمعنایی بهمعنای ارادة همزمان چند معنا از لفظ واحد، یکی از مبانی زبانشناختی مورد اختلاف در قرآن است که به دو نوع واژگانی و نحوی تقسیم میشود. با فرض پذیرش این مبنا، بهدلیل نقش ترجمه در ابلاغ پیام قرآن، چگونگی اعمال آن در ترجمه اهمیت مییابد. این پژوهش درصدد است با روش توصیفی- تحلیلی، علاوه بر یافتن شیوة درست اعمال چندمعنایی در ترجمة قرآن، دیدگاه برخی مترجمان را در این موضوع بررسی کند. برای ترجمة عبارات چندمعنا بهمنظور پرهیز از کژتابی و ریزش معنا با لحاظ معیارهایی چون عدم تعارض معانی با یکدیگر و با دلایل قطعی، چند معنا با حرف ربط «و» بیان میشود. از میان مترجمان مورد بررسی، مشکینی و مکارم که به پذیرش چندمعنایی تصریح کردهاند و نیز رضایی، این مبنا را با گسترهها و شیوههای متفاوتی در ترجمه کردهاند. صفوی که براساس المیزان چندمعنایی را نمیپذیرد و معزّی و فولادوند، هیچگاه در ترجمة یک عبارت چند معنا بیان نکردهاند.
“Multi-meaningfulness” referring to several meanings of a word is one of the disputed linguistic principles in the Qur’an, which is divided into two types of Lexical and Syntactic. Assuming the acceptance of this basis, due to the role of translation in conveying the message of the Qur’an, how to apply it in translation becomes important. This research seeks to find the correct way to apply multi-meaningfulness in the translation of the Qur’an and examine some translators’ opinions about its acceptance by the descriptive-analytical method. To translate multi-meaning phrases, several meanings are expressed with the conjunction “and” in order to avoid distortion and semantic loss by considering criteria such as non-conflict of meanings with each other and with definite reasons. Among the translators under review, Meshkini and Makarem have specified the acceptance of “Multi- meaningfulness” as well as Rezaei has applied this basis with different ranges and methods in translation. Safavi does not accept “Multi-meaningfulness” based on Al-Mizan, as well as Moezzi and Fouladvand have never stated several meanings in the translation of a phrase.
خلاصه ماشینی:
واکاوي چندمعنايي واژگاني و نحوي در ترجمه هاي معاصر قرآن کريم آسيه ذوعلم دانشجوي دکتري علوم قرآن و حديث ، دانشگاه تربيت مدرس ، تهران ، ايران علي حاجيخاني دانشيار، گروه علوم قرآن و حديث ، دانشگاه تربيت مدرس ، تهران ، ايران چکيده چندمعنايي به معناي ارادة همزمان چند معنا از لفظ واحد، يکي از مباني زبان شناختي مورد اختلاف در قرآن است که به دو نوع واژگاني و نحوي تقسيم ميشود.
بر اين اساس ، جستار حاضر تلاش ميکند با روش توصيفي- تحليلي به اين پرسش ها پاسخ گويد که «بر مبناي پذيرش نظريۀ چندمعنايي، روش ترجمۀ عبارات چندمعنا در قرآن چيست ؟»، «انواع ترجمه چه تفاوتي در بازتاب انواع چندمعنايي دارند؟» و «ديدگاه مترجمان مورد بررسي در پژوهش در موضوع چندمعنايي در قرآن چيست ؟» در اين پژوهش نمايندگاني از روش هاي ترجمه ١ در دورة معاصر گزينش شده است ؛ از روش تحت اللفظي ترجمۀ معزي، وفادار ترجمۀ فولادوند، معنايي ترجمۀ مکارم ، آزاد ترجمۀ صفوي و تفسيري ترجمۀ مشکيني انتخاب و مورد بررسي قرار گرفته اند.
دلايل و شواهد موافقان وقوع چندمعنايي در قرآن عبارت اند از: چند معنا داشتن برخي واژگان ، رخداد چندمعنايي در ادبيات عربي (مکارم ، ١٤٢٨)، وجود معاني باطني براي قرآن (همان )، وجود روايات تفسيري مؤيد چندمعنايي (مشکيني، ١٣٩٦)، قدرت مطلقۀ خداوند و حکمت او (جواديآملي، ١٣٧٨)، ويژگيهاي انواع مخاطبان قرآن شامل معصومان عليهم السلام به عنوان مخاطبان اصيل (همان )، مردم عصر نزول و همۀ مردم زمان ها و مکان هاي مختلف و نيز ويژگيهاي متن مکتوب در متغير بودن مکان وقف و ابتدا (طيب حسيني، ١٣٩٥).