چکیده:
بافتهای تاریخی شهری دربرگیرندۀ آثار جایگزینناپذیری از گذشته هستند که میتوانند در آگاهی جوامع از ارزشهای فرهنگی پیشینیان مؤثر باشند. حفظ آنها علاوه بر برانگیختن غرور ملی و ایجاد حس هویت، بر کیفیت زندگی نیز میافزاید. هدف از این پژوهش، تحلیل بافتهای تاریخی شهری برای مقابله با مخاطرات انسانی است و منطقۀ 12 شهر تهران که یکی از مناطق قدیمی و مرکزی این شهر محسوب میشود، بهدلیل وجود بناها و آثار تاریخی ارزشمند و متعدد، بهعنوان مطالعۀ موردی انتخاب شده است. این تحقیق از نوع اکتشافی است که با هدف کاربردی به بررسی دادهها پرداخته است. براساس اهداف و پرسشهای تعیینشده برای تحقیق، بهطور عمده مطالعات اسنادی و کتابخانهای صورت گرفت و با استفاده از روش پرسشنامه و مصاحبه برای آگاهی از نظرات، افکار و اندیشههای گروههای هدف استفاده شد. با بهرهگیری از تکنیکها و روشهای معمول در مطالعات جغرافیایی، دادههای جمعآوریشده، رتبهبندی، وزندهی و دستهبندی و سپس تحلیل شدند. برای تهیۀ نقشههای موضوعی براساس دادههای گردآوریشده و همچنین تجزیه و تحلیل و ترکیب لایههای اطلاعاتی و تهیۀ نقشههای استنتاجی از سیستمهای اطلاعات جغرافیایی استفاده شد. مهمترین نکتۀ قابلتوجه در پژوهش حاضر، تلفیق اصول اساسی رویکرد «پدافند غیرعامل» و پارادایم «توسعۀ پایدار شهری» در تحلیل بافتهای تاریخی برای مقابله با مخاطرات انسانی است؛ چرا که دو رویکرد فوق، تضاد مفهومی و عملکردی با هم دارند و تاکنون نیز در تعامل با یکدیگر مطالعه نشدهاند. نتایج پژوهش نشان میدهد بافتهای تاریخی شهری در منطقۀ 12 تهران بهشدت در برابر مخاطرات انسانی آسیبپذیر هستند. عامل «انسان» به همان میزان که قادر است بافت تاریخی را با انواع خطرات جدی مواجه سازد، بهدلیل نقش تأثیرگذار خود در محافظت از این بافت، توان مقابله با انواع مخاطرات، بهویژه مخاطرات انسانی را نیز دارد؛ بنابراین پارادایم توسعۀ پایدار شهری بهمنظور حفظ تعادل بین سه رکن «فضا»، «جمعیت» و «فعالیت» و رویکرد پدافند غیرعامل با تأکید بر توانمندی عاملیت مقولۀ انسانی، علیرغم پارادوکسهایی که در معیارهای پایداری شهر با یکدیگر دارند، برای حفاظت بافتهای تاریخی شهر باید در کنار یکدیگر استفاده شوند.
- Introduction As mutual heritage of citizens and country, urban historical textures are at the heart of modern cities. They are considered to be the main cause of many urban problems, and they have been severely damaged in the last 5 decades. Unfortunately despite all interventions, these textures have lost their dignity, distanced from their identity, and worn-out in every possible way. Urban historical textures contain remnants of the past and are thus irreplaceable. They can play a role in increasing social awareness regarding cultural values of the past. Their maintenance not only encourages national pride and develops sense of identity, but also increases life quality. The present study sought to analyze pattern of improving historical urban textures and deal with human-caused hazards. Due to multiple valuable historical buildings, Tehran 12th municipal district, which is one of old districts in downtown is selected for the case study.- MethodologyAccording to the main resources in methodology, this is an exploratory research which investigates collected data with an applied goal. Based on specified goals and questions, this mainly documentary and secondary research reviews articles, books, theses, and dissertations. Interview and questionnaire were applied to understand ideas, attitudes, and opinions of target groups. Collected data were classified using usual methods and techniques in geographic studies.
خلاصه ماشینی:
هدف از اين پژوهش ، تحليل بافت هاي تاريخي شهري براي مقابله با مخاطرات انساني است و منطقۀ ١٢ شهر تهران که يکي از مناطق قديمي و مرکزي اين شهر محسوب ميشود، به دليل وجود بناها و آثار تاريخي ارزشمند و متعدد، به عنوان مطالعۀ موردي انتخاب شده است .
عامل «انسان » به همان ميزان که قادر است بافت تاريخي را با انواع خطرات جدي مواجه سازد، به دليل نقش تأثيرگذار خود در محافظت از اين بافت ، توان مقابله با انواع مخاطرات ، به ويژه مخاطرات انساني را نيز دارد؛ بنابراين پارادايم توسعۀ پايدار شهري به منظور حفظ تعادل بين سه رکن «فضا»، «جمعيت » و «فعاليت » و رويکرد پدافند غيرعامل با تأکيد بر توانمندي عامليت مقولۀ انساني، عليرغم پارادوکس هايي که در معيارهاي پايداري شهر با يکديگر دارند، براي حفاظت بافت هاي تاريخي شهر بايد در کنار يکديگر استفاده شوند.
مقايسۀ اصول توسعۀ پايدار شهري و الزامات پدافند غيرعامل ، در معيارهاي پايداري شهر (رجوع شود به تصویر صفحه) منبع : حاتمينژاد (١٣٩٣) اساس هر نوع مداخله اي در بافت هاي فرسوده و قديمي، ارتقاي سطح زندگي است .