چکیده:
ایدئولوژی در فرآیند جنبشها و نهضتها نقش مهمی دارد و در دنیا موتور محرک بسیاری از تحولات فکری و سیاسی بوده است. در جهان اسلام و ایران نیز ایدئولوژی اسلامی نقش مهمی در تحولات سیاسی دوران معاصر داشته است. اما این ایدئولوژی چرا و چگونه شکل گرفت؟ به نظر میرسد مهمترین معیارها در شکلگیری این ایدئولوژی متاثر از اندیشههای سیدجمال الدین اسدآبادی بوده است. وی دوری از اسلام را سبب انحطاط مسلمین دانست و برای اولین بار سعی نمود ایمان دینی و اسلام را تبدیل به ایدئولوژی نموده و آن را وارد زندگی مردم نماید. او معیارهایی را برای این ایدئولوژی تبیین و ارائه داد که دیری نپائید منجر به رنسانسی در ایران و جهان اسلام گردید و تقریباً عمده قیامها و نهضتهای اصلاحی و اسلامی را تا انقلاب اسلامی تحت تاثیر خود قرارداد. در این مقاله از روش «تحلیل محتوا» و تجزیه و تحلیل دادهها براساس آن، استفاده شده است.
Ideology plays an important role in the process of movements and is the driving force of many intellectual and political changes in the world. In the Islamic world, too, Islamic ideology has played a major role in contemporary political developments. Given the dominance of the system of domination and isolation of political Islam, this study deals with the origins of the reproduction of this ideology in the present era. It seems that the most important criteria in reviving this political Islam are related to the political actions of Seyyed Jamaluddin Asadabadi. He considered the distance from Islam as the cause of the decline of Muslims and tried to present the religious faith and Islam in the form of ideology and bring it into peoplechr('39')s lives. He provided criteria for the revival of Islamic ideology, which paved the way for the renaissance in Iran and the Islamic world, and influenced the major Islamic uprisings and reform movements until the Islamic Revolution. This article uses content and data analysis.
خلاصه ماشینی:
ايدئولوژي اسلامي هر چند تاكنون با وقوع انقلاب اسلامي كه بهطور كامل متأثر از اسلام بود خود را به اثبات رسانده است، هنوز براي بسياري ناشناخته است و لازم است همگان بدانند چگونه ايمان مذهبي ميتواند در سياست و زندگي عادي مردم جريان پيدا نمايد.
(توسلي، 1379: 307) اما تعريف حداكثري و وسيع از دين، تعريف اندیشمندان اسلامي از دين است كه جامعتر بوده و همه شؤون زندگي انسان را دربرميگيرد و با اصول و چارچوب انديشههاي سيد جمالالدين اسدآبادي سازگارتر است و آن تعريفي كه علامه محمدتقي جعفري در مقدمه كتاب استراتژي وحدت در انديشه سياسي اسلام از دين ارائه داده است.
(اسدآبادي و عبده، بيتا: 138) این مصلح دینی در جای دیگری مينويسد: غربيها يافتند كه نيرومندترين پيوند ميان مسلمانان همان تعصب ديني ميباشد و دانستند كه قدرت ديني و معنوي مسلمانان تنها به تعصب در عقايد ديني متكي است، لذا اينها براي رسيدن به اهدافشان، همشان را صرف اين افكار واهي ميكنند كه مثلاً تعصب در دين موجب عقبماندگي ميشود تا مردم مسلمان را وادار به ترك اين رابطه مقدس و عامل نيرومند همبستگي نمايند و با از بين بردن اين وحدت مقدس راه نفوذ خويش را در كشورهاي اسلامي باز كنند.
(اسدآبادي و عبده، بيتا: 17) نتيجه يكي از مهمترين منابع تغذيه فكري ـ سياسي جامعه ايران يعني «ايدئولوژي اسلامي» که متأثر از انديشههاي سيد جمال الدين اسدآبادي است مورد بررسي و واكاوي قرار گرفت.