چکیده:
هدف: جمعیت زیادی از اهالی پشتکوه ایلام در دورۀ قاچار و پهلوی به کشور عراق مهاجرت کردند که از آنها به «کرد فیلی[1]» یاد میشودآنها در ادوار مختلف از طریق فرستادن طومار به اولیای امور ایران و تعیین وکیل و مراجعۀ متعدد به کنسولگریها و سفارت ایران در عراق در صدد بازگشت به وطن خود بودند. برخی از حاکمان پشتکوه و مسئولان ایرانی نیز در صدد بازگرداندن این دسته از مهاجرین به خاک ایران برآمدند؛ از این رو، مسئلۀ نوشتار حاضر این است که بزرگان مهاجران ایلامی و مسئولان ایرانی چه اقداماتی برای بازگرداندن آنها انجام دادند و این اقدامات تا چه حد مؤثر بوده است؟
روش و رویکرد پژوهش: دادهها با بهرهگیری از اسناد آرشیوی و منابع کتابخانهای گردآوری و تحلیل شده است.
یافتهها و نتیجهگیری: با وجود اینکه آن بخش از مهاجرین پشتکوهی که بر تابعیت ایرانی خود باقی مانده بودند، به انحاء مختلف از اولیای امور ایران میخواستند که موانع مهاجرت آنها را در منطقۀ پشتکوه برطرف نمایند تا بتوانند بدون ترس و واهمه به وطن خود بازگردند، آنچه در عمل اتفاق افتاد حاکمان ایلامی و مسئولان دولت مرکزی ایران به اقدامات محدودی برای بازگرداندن این دسته از مهاجرین مبادرت ورزیدند؛ از این رو، آنها و بازماندگانشان همچنان در عراق ماندند تا اینکه حزب بعث بسیاری از آنها را با وضعیت بسیار رقتباری طی چندین مرحله به ایران اخراج نمود.
[1]. کردهای فیلی عراق به دو دسته تقسیم میشوند: بخشی از آنها از ساکنان اصلی استانهای دیاله، واسط و میسان هستند که بعد از تحدید حدود ایران و عثمانی در آن سوی مرزهای ایران قرار گرفتند و بخشی دیگر از تبار ایلات و طوایف استان ایلام میباشند که در دورۀ قاجار و پهلوی به علل مختلفی به عراق مهاجرت کردند و اکثریت آنها به تابعیت کشور عراق در آمدند.
A large number of people from Poshtekooh Ilam immigrated to Iraq during the Qajar and Pahlavi periods. They are referred to as "Feili Kurds". At various times, they sought to return to their homeland by sending petitions to the Iranian authorities and appointing lawyers and numerous references to the Iranian consulates and embassies in Iraq. Some of the rulers of Poshtekooh and Iranian officials also sought to return this group of immigrants to Iran; therefore, the issue of the present article is: What measures did the elders of the immigrants and the Iranian officials take to bring them back, and to what extent have these measures been effective? The data of the study were collected and analyzed using archival documents and library resources.Despite the fact that the part of Poshtekooh immigrants who remained on their Iranian citizenship asked the Iranian authorities to remove the obstacles to their migration in Poshtekooh area so that they could return to their homeland without fear, what happened in practice was that the rulers and officials of the central government of Iran took limited measures to repatriate this group of immigrants; hence, they and their survivors remained in Iraq until the Ba'ath party expelled many of them to Iran in a very pathetic situation in several stages.