چکیده:
تحلیل گفتمان، حوزهای میانرشتهایست که در طیفی از رشتههای علوم انسانی موردتوجه قرار گرفتهاست؛ از زبانشناسی تا جامعهشناسی و مطالعات ادبی و ارتباطات و فلسفه. هدف مقالۀ حاضر تحلیل محتوای مقالات علمیـ پژوهشی در حوزۀ تحلیل گفتمان انتقادی است تا تصویری از وضعیت پژوهشهای انجامشده در این حوزه و طرحی برای پژوهشهای آتی ارائه شود. بدین منظور، مقالات چاپشده در مجلات علمیـ پژوهشی حوزۀ علوم انسانی با استفاده از روششناسی مرور ساختاری منابع تحلیل شد. مرور ساختاری-انتقادی منابع نوعی تحلیل محتواست و در حوزۀ علمیسنجی جای میگیرد. پس از پالایش نهایی، 295 مقاله از حوزههای علوم انسانی از سایت ISC بررسی شد. یافتهها حاکی از آن است که بیشترین تحلیلها مربوط به تحلیل بازنمایی جنسیت، قدرت و ایدئولوژی در متنها ادبی (100 مقاله)، در مطبوعات (66 مقاله) بود و کمترینشان به بازنمایی ایدئولوژی، قدرت و جنسیت در رسانۀ برخط (5 مقاله)، در تحلیل تصاویر (6 مقاله)، در گفتمان حقوقی (6 مقاله)، در گفتمان ترجمه (7 مقاله)، و درنهایت در گفتمان تبلیغات (7 مقاله) اختصاص داشت. از سویی، بیشترین رویکردهای مورداستفاده از رویکردهای موجود بهره میبرند و برخی رویکردهای انتقادی مانند فرکلاف و وندایک بیشترین کاربرد را داشتهاند و رویکردهای گفتمانی-تاریخی ووداک چندان مورداستفادۀ تحلیلگران واقع نشدهاند. همکاریهای بینالمللی هم نزدیک به صفر بود. مقالۀ حاضر کوشیدهاست تا مرور انتقادی جامعی از مقالات چاپشده در حوزۀ تحلیل گفتمان انتقادی در مجلات زبان فارسی داشتهباشد. از این رو، یافتههای این مقاله میتواند بینشی در مورد نیازهای پژوهشی آینده ارائه دهد.
The aim of the present research is the critical-structural analysis of research articles in the area of Critical Discourse Analysis (CDA) so that a picture regarding the situation of the conducted research in the area and a framework for subsequent research can be presented. To do that, the articles published in scientific journals in the area of humanities were analyzed using the structural review of references method. In February 2020, the key word “Critical Discourse” was searched in the Islamic World Science Citation Center (ISC) website with these conditions: “all items”, “till 2020”, “Persian”, “Internal Journals”, and “scientific” articles. As a result of such conditions, 451 articles were extracted and after reviewing the titles, key words and abstracts, and in some cases, reading the texts of the articles, 295 articles related to “critical discourse analysis” were selected as the data for analysis and the statistical population of the research. The research findings suggest that most of the analyses were about the representation of gender, power and ideology in literary discourses (100 articles) and press discourses (66 articles) and the least were related to representation of gender, power and ideology in online media (5 articles) , images (6 articles) , legal discourse (6 articles) , translation discourse (7 articles) and finally; advertising discourse (7 articles). The results of the present research show that considering the passage of two decades from raising critical discourse analysis as a subject in the Iranian academic circles, the necessity of establishment of a journal with the very focus of “discourse” is felt. International cooperation should be noticed by the researchers in this area. New perspectives like multi-sided approaches and corpus analyses and the corresponding methodologies should enter critical discourse analysis, discourses like the online media, legal and forensic texts can be dealt with in critical analysis and finally, concerning the developments occurred in communication methods in the present society, research methods like corpus, multi-sided, and quantitative can make accurate investigation of the analyses possible.
خلاصه ماشینی:
گذرد بدیهی است پس از این مدت نیاز است تا پالایشی از تحقیقات انجام شده در این زمینه صورت گیرد تا بتوان بینشی از وضع کنونی آن به دست آورد این پالایش به محققان کمک میکند تا گرایشها و اولویتهای دانشگاهی را بشناسند و خلاءهای باقیمانده را دریابند و با توجه به این خلاءها به مدیریت پژوهشهای آتی بپردازند بر این اساس مسئلۀ اصلی این پژوهش هم این است تا با جست وجو در منابع موجود و کارهای صورت گرفته در این زمینه خاصه مقالات علمی پژوهشی چاپ شده در مجلات ،داخلی چنین بینشی را ارائه دهد چراکه آشنایی با نویسندههای شاخص این حوزه موضوعات پرتکرار و موضوعاتی که کمتر ،کارشده آشنایی با روشهای تحقیق در این زمینه آشنایی با مقالات پراستناد و بنابراین مهم در این حوزه و در نهایت آشنایی با روش شناسی تحلیل گفتمان انتقادی و رویکردهای غالب آن میتواند علاوه بر آگاهی ما از وضعیت کنونی ،آن راهنمایی برای مطالعات آتی در اختیار علاقمندان و محققان تحلیل انتقادی گفتمان قرار دهد برای نیل به این هدف و روشن ساختن مسئله رویکرد مرور .
Wodak and Meyer 2009a al به باور ووداک و میر (2016 (25) تحلیل گفتمان انتقادی برنامة مطالعاتی میان رشته ای و البته مسئله محوری است که رویکردهای مختلفی را در بر میگیرد؛ هر کدام از این رویکردها الگوهای نظری متفاوت روشهای تحقیق و دستورکارهای متفاوتی دارند آنچه بین آنها ارتباطا و رسانه زمستان ١٤٠٠ وحدت ایجاد میکند علاقة مشترک به ابعاد نشانه شناختی قدرت، سیاستهای هویتی و تغییرات اقتصادی - سیاسی یا فرهنگی در جامعه است.
Meyer (eds), Methods of Critical Discourse Analysis.
Meyer (eds), Methods of Critical Discourse Analysis.