چکیده:
کتیبههای متعدد از دوران هخامنشی و ساسانی باقیمانده است؛ علت اصلی و هدف شاهان در ساخت آنها مورد توجه و پژوهش قرار نگرفته است. علت ایجاد این کتیبهها و صرف هزینه و وقت زیاد جهت ساخت آنان چه بوده که موجب شده است تا پادشاهان هخامنشی و ساسانی ساخت آنان را لازم دیدند. پرسش این پژوهش دربارۀ کارکرد و هدف از ساخت این کتیبهها است؛ چنین کتیبههای سلطنتی برای بزرگداشت پیروزی بودهاند یا اثری جهت قدرتنمایی یا ابزاری جهت اطلاعرسانی بودند؟ ساخت چنین آثاری اهدافی بزرگتر در نهان خود داشتهاند که علت اصلی ساخت کتیبهها بوده است. هدف این پژوهش این است که این کتیبهها نوعی ابزار جهت کسب و اعلان مشروعیت شاه بوده است یا خیر؟ و در چه زمان ساخت آنان ضروری میشده است. نگارندگان تلاش کردهاند با مطالعۀ کتیبهها و شرایط زمانی ساخت کتیبهها پاسخی برای این پرسشها بیابند. در این پژوهش نگارندگان کتیبههای دوران ساسانی و هخامنشی را براساس متغییر هایی همچون تعداد فراوانی کتیبه، عوامل داخلی یا خارجی ارزیابی نمودند تا بتوان نیات و اهداف ساخت کتیبهها را حدس زنند. بین شاهان دارای کتیبه و شاهان فاقد کتیبه و حوادث داخلی و خارجی و همچنین میزان فراوانی کتیبهها با میزان مشکلات همبستگی وجود دارد. از اینرو احتمالاً این کتیبهها ابزاری جهت ابلاغ مشروعیت، تأکید بر لزوم فرمانبرداری و رفع شبهات درمورد قانونی بودن حکومتشان در بین مردم ساخته میشدند. در کل، این کتیبهها بهمنظور کسب مشروعیت ساخته شدهاند و در سه شرایط شاه ضرورت ساخت آنرا حس میکرده است؛ نخستین آن، ارتباط مستقیم بین شاهانی که پس از بنیانگذار سلسله به ثبات و مشروعیتدهی میپردازند. دوم، پادشاهان پیروز در نبردهای بزرگ میباشند؛ و نمونۀ سوم، پادشاهانی که مشروعیت سیاسی آنان مورد شک و ابهام قرار گرفته بود دارای بیشترین ومفصلترین کتیبهها هستند.