چکیده:
اقتباس از آثار ادبی و هنری، یکی از شیوههای رایج خلق آثار است. آثار اقتباسی میتوانند از ارزشهای مستقلی برخوردار باشند که آنها را به اثری اصیل و قابل حمایت تبدیل نماید. استفاده از اثر دیگری در قالب اقتباس یا از آن خودسازی هنری به سازوکارهایی مانند اخذ اجازه از صاحب حق یا استناد به استثنائات قانونی وارد بر حق نیاز دارد. اما در رژیمهای حقوقی معمولا درباره قواعد اقتباس مانند حق تکثیر و استثنائات آن سخن نرفته است و این درحالی است که اقتباس و از آن خودسازی، یک جریان هنری رایج در جامعه به شمار میآید و میتواند در عمل دعاوی نقض متعددی را مطرح کند. مسئله جدی آن است که در چه چارچوب حقوقی میتوان از اثر دیگری اقتباس کرد؟ و مرز استفاده مجاز و غیرمجاز چگونه تعیین میشود؟. بیتردید تحلیل استفادههای مجاز به معیارهای حقوقی دقیقی وابسته است که ضمن حفظ حقوق مولف اثر نخستین، زمینه خلق آثار جدید را نیز فراهم آورد. مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی سرانجام نتیجهگیری میکند که اقتباس با عنایت به سیاستهای نظام حقوق مالکیت فکری هر کشوری، در چارچوبهای مشخص مانند ارزیابی تاثیر بازار اثر اقتباسی بر اثر اصلی و با پذیرش پارهای تعدیلها در حقوق مولف ازجمله حق معنوی مجاز است.
Adaptation of literary and artistic works is one of the common ways of creating works.Adapted works can have independent values that make them original and protecting. The use of another work in the form of adaptation requires mechanisms such as obtaining permission from the right holder or invoking legal exceptions to the right. But legal regimes do not usually talk about the rules of adaptation, such as Right of Reproduction and its exceptions, while adaptation and appropriation is a common art movement in society and can in practice bring numerous Infringement. The serious question is in what legal framework can another work be adapted? and how the boundary between authorized and unauthorized use is determined? Undoubtedly, the analysis of permitted uses depends on precise legal criteria that, while preserving the copyright of the first work, also provide the basis for the creation of new works. The present paper concludes with a descriptive-analytical method that adaptation, considering the policies of each country's intellectual property system, is allowed in specific frameworks such as assessing the market impact of the adaptation on the original work and accepting some modifications in copyright, including moral rights.
خلاصه ماشینی:
استفاده از اثر دیگری در قالب اقتباس یا از آن خودسازی هنری به سازوکارهایی مانند اخذ اجازه از صاحب حق یا استناد به استثناهای قانونی وارد بر حق نیاز دارد؛ اما در رژیم های حقوقی معمولاً درباره قواعد اقتباس مانند حق تکثیر و استثناهای آن سخن نرفته است و این در حالی است که اقتباس و از آن خودسازی، یک جریان هنری رایج در جامعه به شمار میآید و میتواند در عمل دعاوی نقض متعددی را مطرح کند.
در این موارد دادرسان باید بررسی کنند که آیا دسترسی مستقیم به اثر اولیه برای خوانده امکان پذیر بوده و اگر بله ، میزان استفاده چقدر است ؟ اما شکل رسمی بهره گیری از اثر دیگری به عنوان «اقتباس » شناخته میشود که در آن اقتباس کننده ارزش ها و بخش هایی را به اثر قبلی میافزاید تا اثر خود را به اثری اصیل تبدیل کند.
تحلیل مرزهای استفاده مجاز و غیرمجاز اگر استفاده از اثر دیگری مشمول عنوان اقتباس مطابق قوانین حق مؤلف باشد به اخذ اجازه از مؤلف اول نیاز دارد و بدون آن ، اقتباس کننده مرتکب نقضی میشود که وی را با مسئولیت حقوقی و کیفری روبرو خواهد کرد؛ اما اگر بتوان چنین استفاده ای را در قالب استثناهای وارد بر حقوق مؤلف تحلیل کرد یا اساساً معتقد به خلق اثری مستقل و اصیل بود ممکن است بتوان از اتهام نقض حق گریخت .
2. See: Article 13 TRIPS was considered by a Panel established by the WTO Dispute Resolution Body in the United States – Section 110(5) of the US Copyright Act - WT/DS160/R - 15 June 2000,2020/12/10, Available at: https://www.