چکیده:
هدف: این مطالعه با مرور نظاممند متون پژوهشی در حوزه مکانیابی کتابخانههای عمومی ایران با استفاده از نظام اطلاعات جغرافیایی به تحلیل وضعیت آن پژوهشها از جنبههای گوناگون میپردازد. بر این اساس، مشکلات و مؤلفههای مورد توجه در مکانیابی کتابخانههای عمومی ایران براساس متون پژوهشی بررسی شده است.
روش: مطالعه حاضر از نظر هدف کاربردی و مبتنی بر مطالعه نظاممند با مدل پریسما است. برای جمعآوری دادههای مرتبط در پایگاههای اطلاعاتی معتبر کلیدواژههای مربوطه جستجو و تعداد 372 مقاله پژوهشی بازیابی شد. با مطالعه و بررسی چکیده مقالهها و در صورت لزوم نتایج، مقالات تکراری و غیر مرتبط حذف شدند. در نهایت با اعمال پیمایش اولیه و متناسب با معیارهای ورودی و خروجی، مطالعات توسط پژوهشگران کنترل و تعداد 29 مقاله باقی ماند. ابزار پژوهش از نوع سیاهه وارسی بود. اطلاعات به دست آمده با تلخیص مطالب در قالب جدول ارائه شده است.
یافتهها: یافتههای مرور نظاممند نشان میدهد توزیع کتابخانههای عمومی در ایران نامتوازن و از نظر دسترسی نامناسب هستند. مؤلفههای مورد توجه آسایش (81/32 درصد)، سازگاری (25/31 درصد) و کارایی (18/17 درصد) بودند و در پژوهشهای انجام شده کمتر به نقشه و رویکرد مهندسی ساختمان توجه شده است.
اصالت و ارزش: با مرور پژوهشهای حوزۀ مکانیابی کتابخانههای عمومی، یافتههای این حوزه از نظر وضعیت توزیع کتابخانهها، مطلوبیت دسترسی به آنها و مؤلفههای مؤثر در مکانیابی مشخص شد. این پژوهش تصویری کلی نسبت به آن چه انجام شده و آن چه بهتر است در تعیین مکان کتابخانههای عمومی رعایت شود، برای پژوهشگران آینده ارائه میکند.
Purpose: Systematic review of research texts in the field of locating Iranian public libraries using GIS. Based on this, the components of interest in locating public libraries in Iran are determined based on research texts.
Methods: In terms of practical purpose and based on systematic study with Prisma model. Relevant keywords were searched and 372 research articles were retrieved to collect relevant data in valid databases. By studying and reviewing the abstracts of the articles and, if necessary, the results, duplicate and irrelevant articles were removed. Finally, by conducting a preliminary survey and in accordance with the input and output criteria, the studies were controlled by control researchers and 29 articles remained. The research tool was a checklist. The obtained information is presented in summary form in the form of a table.
Findings: Findings show that the highest number of studies was conducted in 2014 (17.24 %). Survey-descriptive research method (48.27 %) has been used more than other methods and the use of operational and cartographic-based research methods has been neglected. In terms of geographical area, most research has been done in Tehran (17.24 %) and then in Kerman (10.34 %) and the geographical distribution of the research is not commensurate with the distribution of cities in the country. Since the research tools were mostly questionnaires, it is clear that the research-based method is based on response and testing the hypotheses has significantly helped to validate the research results. The main problems of not using GIS in building libraries, lack of geographical distribution of libraries and weakness in the optimal use of components of compatibility, comfort and centrality in building libraries. The most frequent research topic in the studies was location in terms of geographical location (86.20 %). The most frequent component in locating libraries with GIS system is comfort (32.81 %) and then compatibility (31.25 %).
Originality/Value: By reviewing the researches in the field of location of public libraries, the findings of this field were identified in terms of the distribution status of libraries, the desirability of accessing them and the effective components in location. This research provides an overview of what has been done and what should be considered in determining the location of public libraries for future researchers.
خلاصه ماشینی:
com چکيده هدف : اين مطالعه با مرور نظام مند متون پژوهشي در حوزة مکان يابي کتابخانه هاي عمومي ايران بـا اسـتفاده از نظام اطلاعات جغرافيايي به تحليل وضعيت آن پژوهش ها از جنبه هاي گوناگون ميپردازد.
نتايج حاصل از پژوهش هاي موردمطالعه (رجوع شود به تصویر صفحه) مشکلات مکان يابي در کتابخانه هاي عمومي پژوهش ها مرادي و فريدي (١٣٩٧)؛ خضري و جمالي (١٣٩٧)؛ ايراني هريس ، صبوحي و مجيدي (١٣٩٥)؛ بهرامي، وليپوري و حجي ملايري (١٣٩٤)؛ زارعي، سالاري و عنابستاني (١٣٩٤)؛ هاشمي، اصغري و ضعف در مؤلفه هاي سازگاري، آسايش ، رحمتي (١٣٩٣)؛ آقايي جشوقاني (١٣٩١)؛ موحد و زارعي (١٣٩٠)؛ مرکزيت رهنما و آقاجاني (١٣٨٨)؛ مختارپور، تقيزاده و رنگزن ، (١٣٨٨)؛ فرج زاده اصل و معصومي (١٣٨٥)؛ زنگي آبادي (١٣٨١)؛ سليماني، مصفا و بيناشيشوان (١٣٩٥) عدم استفاده از جيآياس در مکان يابي اسکروچي، وزيري هشي و جان بزرگي (١٣٩٥)؛ منصوري مراديان کتابخانه ها (١٣٩٢)؛ زنگي آبادي (١٣٨١) جدول ٦ دسته بندي موضوع پژوهش هاي موردبررسي در مکان يابي کتابخانـه هـاي عمـومي ايـران را نشان ميدهد.
از سوي ديگر، از ميان پژوهش هاي نام برده ، فقط چهار پژوهش (ايرانـي هـريس ، صـبوحي و مجيدي (١٣٩٥)، بهرامـي، وليپـوري و حجـي ملايـري (١٣٩٤)، زوارقـي، سـالکي ملکـي، قاسـمي خوئي و ملکي (١٣٩٣)، مختارپور، تقيزاده و رنگزن (١٣٨٨)) بر مکان مناسب احـداث واحـدهاي جديد کتابخانه هـاي عمـومي تأکيـد داشـته انـد و بقيـۀ پـژوهش هـا فقـط وضـعيت اسـتقرار کنـوني کتابخانه ها را از نظر سازگار بودن با معيارهاي موردنظر نظام اطلاعات جغرافيايي بررسي کرده اند.