چکیده:
این نوشتار در پی آن است تا با بررسی حکایتهای هفت اورنگ جامی (قرن 9 هجری) و نیز مرصادالعباد نجمالدین رازی (قرن 7 هجری)، به تبیین دیدگاه سیاسیِ این دو عارف شهیر بپردازد که عرفانی متفاوت با عرفانِ عارفانِ خانقاهنشین در پیش گرفته بودند. هرچند ورود به عرصۀ سیاست و پیوند با دربار از دیرباز محلی از اختلاف برای حکما و عرفا بوده است، عارفانی همچون عبدالرحمن جامی و نجمالدین رازی توصیههایی را برای بهبود اوضاع اجتماع ارائه دادهاند. آرمانهای سیاسی این دو عارف از چهار جهت قابل بررسی است: چگونگی برگزیدن پادشاه، دیانت و سیاست پادشاه، شیوۀ سامانبخشی به اوضاع مظلومان در جامعه، و انتقاد از راهکار حکومت برای کسب درآمد. این پژوهش که به روش توصیفی تدوین یافته، با ذکر نمونههایی شاخص از حکایتهای هفت اورنگ و با استناد به تعالیم نجمالدین رازی، در پی این است که آرمانهای سیاسی این دو عارف را که به لحاظ شرایط اجتماعی در دو دورۀ متفاوت میزیستهاند، بررسی کند تا تفاوت نقشآفرینی آنها و دلیل ورودشان به عرصۀ فعالیتهای سیاسی مشخص گردد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد که به علّت شرایط اجتماعیِ متفاوت در این دو عصر، تفاوتهای بنیادی در اندیشۀ سیاسیِ این دو عارف قرنهای 7 و 9 هجری وجود دارد.
This article seeks to explain the political views of two famous mystics holding different mystical views than those of Khanghah-Sufis, Jami (9th century AH) and Najm al- Din Razi (7th century AH), through the study of their anecdotes, Haft Aurang and Mursad al-Ebad. Although entering the realm of politics and affiliation with the court has long been a point of contention for intellectuals and mystics, mystics like Abd al-Rahman Jami and Najm al- Din Najmuddin Razi have provided advice for improving the state of the society. The political aspirations of these two mystics can be examined from four perspectives: how the king was elected, the religiosity and policies of the king, how the oppressed of the society were organized, and criticism levelled at the government's policy for earning money. This descriptive study, by citing representative examples from Hafte Aurang stories and quoting the teachings of Najm al- Din Najmuddin Razi, seeks to examine the political ideals of these two mystics, who lived in two different social conditions, so that the differences between the roles played by them and the reasons for their involvement in the political activities could be determined. The results of this study show that due to different social conditions in these two eras, there are fundamental differences in the political thoughts of these two mystics of the 7th and 9th centuries AH.
خلاصه ماشینی:
آرمان هاي سياسيِ جامي و نجم الدين رازي 1 در هفت اورنگ و مرصادالعباد احسان سيّد محرّمي 2 3 حميدرضا سليمانيان 4 عباس خيرآبادي 5 محمود فيروزي مقدم تاريخ دريافت : ١٤٠٠/٠٤/١١ تاريخ پذيرش : ١٤٠٠/٠٨/١٣ )به تصویر صفحه مراجعه شود) (به تصویر صفحه مراجعه شود) فصلنامة علمي ادبيات عرفاني ، سال ١٣، شماره ٢٦، پاييز ١٤٠٠ / ١١ سلطان حسين و سپاهيانش و تقريبا بيشتر مـردم هـرات دائـم الخمـر بـوده انـد (مايـل هـروي ، ١٣٨٩: ١٨-٢٠).
اين پژوهش از نوع کيفي است و هرگاه پژوهش کيفي از روش شناسي تفسيري پيـروي کند، پژوهشي توصيفي محسوب مي شود که در آن محقق به فرآيند معنـي و درک حاصـل از واژگان و تصاوير تمايل دارد (ازکيا و آستانه ، ١٣٨٢: ٢٩٥-٢٩٦) و «هـدف در پـژوهش ١٢ / آرمان هاي سياسيِ جامي و نجم الدين رازي در هفت اورنگ و مرصادالعباد / سّيد محرّمي و ...
شـاه ملکـي (١٣٩٧) در نوشتاري با عنوان «سرچشمه هـاي تـصوف ، سياسـت و عرفـان در آثـار نجـم الـدين رازي و واکاوي انديشة ايرانشهري در آن ، با تاکيد بر مرصاد العباد و مرموزات اسدي » ضمن اشـاره به اعتقاد نجم رازي دربارة ارتباط متقابل عرفان و سياست ، اشاره مي کند کـه وي بـا تلفيـق فصلنامة علمي ادبيات عرفاني ، سال ١٣، شماره ٢٦، پاييز ١٤٠٠ / ١٣ عشق و عبادت و عرفان و سياست راه سومي را در ميان دو گرايش عمدة تاريخي به عرفان گشوده است .