چکیده:
دیدگاه سوسیالیستی اقتصاد اشتراکی در دوره ای از تاریخ بشر به منزله ی نظریه ی غالب در حوزه ی سیاست و اقتصاد مورد توجه بود. اما این دیدگاه تاریخ مصرف نداشته و در هر شرایطی می تواند به عنوان گزینه ای مهم برای مدیریت جامعه مورد توجه قرار گیرد،چنانچه در وضعیت فعلی جهان با توجه به شیوع بیماری کرونا که موجب پدیداری مشکلات اقتصادی شدید، از بین رفتن بسیاری از کسب و کارها و بالا رفتن آمار بیکاری شده است،بسیاری از نظریه پردازان بازگشت به روایت هایی از سوسیالیسم و نظریه اقتصاد اشتراکی را توصیه می کنند. با توجه به این مساله در این مقاله در پی آنیم که نظریه اقتصاد اشتراکی را از منظری اخلاقی مورد کندوکاو قرار دهیم . فردریش هایک و آین رند دو تن از اندیشمندانی هستند که به نقد اخلاقی سوسیالیسم و اقتصاد اشتراکی پرداخته اند و زیرساخت ها و پیامدهای اخلاقی این نظریه را مورد بررسی و نقد قرارداده اند.یافته های این تحقیق نمایانگر این مطلب است که رند از منظری عمیق تر و فلسفی تر به نقد مبانی اخلاقی سوسیالیسم و نظریه اقتصاد اشتراکی می پردازد،حال آنکه هایک بیشتر پیامدهای اخلاقی و اجتماعی این دیدگاه در جامعه را مورد توجه قرار می دهد.
Similar to other economic and political theories which are based on philosophical foundations, communist economy which is mainly rooted in socialistic ideas of Karl Marx has no expiration date and can be considered as an important management option under every circumstance. As under current circumstances where COVID-19 pandemic has led to severe economic problems and increasing unemployment, many theorists believe that capitalism and liberalism are not efficient now and recommend a return to some narratives of socialism. In this article, we try to study communist economy from the viewpoint of moral criticisms of Friedrich Hayek and Ayn Rand. To morally criticize communist economy, these two thinkers have considered items such as violating the individuals' rights and freedom in socialism and destruction of the individuals' identity. Rand takes a deeper and more philosophical approach to criticize moral foundations of socialism and the theory of communist economy while Hayek considers moral and social consequences of this viewpoint on the society.
خلاصه ماشینی:
مقاله پژوهشی نقد نظریۀ سوسیالیستی اقتصاد اشتراکی از منظر اخلاقی؛ بر مبنای تفکرات فردریش هایک و آین رند رهام شرف امیر جباری ندا لولویی تاریخ دریافت: 18/11/1399 تاریخ پذیرش: 25/11/1399 چکیده دیدگاه سوسیالیستی اقتصاد اشتراکی نیز مانند سایر نظریات اقتصادی و سیاسی که بر اساس مبانی فلسفی شکل گرفتهاند، تاریخ مصرف نداشته و در هر شرایطی ممکن است بهعنوان گزینهای برای مدیریت جامعه مورد توجه قرار گیرد؛ چنانچه در وضعیت فعلی جهان با توجه به شیوع بیماری کرونا که موجب پدیدارشدن مشکلات اقتصادی شدید، از بین رفتن بسیاری از کسبوکارها و بالارفتن آمار بیکاری شده، برخی از نظریهپردازان بازگشت به روایتهایی از سوسیالیسم را توصیه میکنند.
وی با توجه به تعریفی که از دیگرگرایی اخلاقی ارائه میدهد، معتقد است نظریۀ سوسیالیستی اقتصاد اشتراکی مبانی دیگرگرایانه دارد و به همین دلیل، در کشورهایی مثل شوروی دولت افراد را فدای منافع جمعی میکند و ارزشهای شخصی از کمترین اهمیت برخوردار است (Rand, 1964c, pp.
در واقع، چون رند معتقد است تحقق حیات انسان از طریق آزادی عمل و مالکیت فردی میسر میشود و از طرفی در سوسیالیسم این حقوق نقض میشود و انسان در خدمت اهداف جمعی قرار میگیرد، پس در جوامعی که بر مبنای اقتصاد اشتراکی اداره میشوند، انسان با دورشدن از حقیقت خود، منفعل شده و به یکی از داراییهای دولت تبدیل میشود.
گرچه هایک به نقدهای اخلاقی وارد بر نظریۀ اقتصاد اشتراکی توجه دارد و در این مسئله که این دیدگاه به نقض حقوق فردی، هویت فردی و آزادی منجر میشود با رند همرأی است، ولی پیوند میان سوسیالیسم و دیگرگرایی اخلاقی را مورد توجه قرار نمیدهد.