بررسی و دسته‌بندی معنایی اجزای کلام زبان فارسی برپایۀ نظریۀ لیبر مقاله

چکیده:

لیبر برای دسته‌بندی عناصر واژی هفت ذرۀ معنایی («ماده»، «پویا»، «وجرا» (وضع/ جایگاه رویدادی استنباطی)، «مکان»، «مقید»، «ساختمند» و «درجه‌پذیر») و یک اصل به نام اصل هم‌نمایگی ارائه کرده‌است. در این نظریه هر عنصر واژی یک اسکلت معنایی (مرکب از یک/ چند مؤلفۀ معنایی و یک/ چند موضوع) و یک بدنۀ معنایی (مجموعۀ اطلاعات گویشور دربارۀ  آن عنصر واژی) دارد. اصل هم‌نمایگی موضوع‌های عناصر را به هم گره‌ می‌زند و عنصری مرکب یا اشتقاق به ‌دست ‌می‌دهد. هدف این پژوهش بررسی و دسته‌بندی اجزای کلام زبان فارسی برپایۀ نظریۀ معنایی لیبر است. این پژوهش به پیروی از  لیبر برپایۀ مؤلفه‌های «ماده» و «پویا» مقولۀ معنایی ماده/ شیء/ جوهر در زبان فارسی را به چهار گروه و برپایۀ مؤلفه‌های «پویا»، «وجرا» و «مکان» مقولۀ معنایی موقعیت را به شش گروه و برپایۀ مؤلفه‌های «وجرا» و «مکان» مقولۀ معنایی روابط را به چهار گروه دسته‌بندی ‌می‌کند. نتایج پژوهش نشان‌می‌دهد که در زبان فارسی نیز مقولات نحویِ متفاوت، برای نمونه، فعل و حرف اضافه یا اسم و فعل دارای مؤلفه‌های معنایی مشترک هستند و دسته‌بندی معنایی نظریۀ لیبر را تأیید‌ می‌کنند.

To classify lexical items, Lieber (2004, 2009) proposes seven semantic features,i.e., (»material«, »dynamic«, »IEPS = inferable eventual position or state«, »Loc = Location«, »B = Bounded«, »CI = Composed of Individuals« and a principle called »Co-indexation Principle«. In this theory, each lexical item has one semantic skeleton (composed of one/more primitives and one/more arguments) and a semantic body (composed of encyclopedic knowledge of the speaker about the lexical item). Co-indexation is a device to tie together the arguments of the parts of the compound or derived items. The purpose of this study was to study and classify the Persian parts of speech based on Lieber’s semantic theory. Following Lieber, this research, based on the »material« and» dynamic« features, classifies the semantic category of Substance/ Thing/Essence in Persian into four sub-categories, based on »dynamic«, »IEPS« and» Loc« features classifies the semantic category of Situations into six sub-categories and based on »IEPS «and »Loc« features, classifies the semantic category of Relations into four sub-categories. The results of the study on Persian showed that various syntactic categories e.g. verbs and prepositions or verbs and nouns have common semantic features, as well and this outcome supports Lieber’s semantic classification