چکیده:
جامعهای که در آن زندگی میکنیم جامعهای پویا است و دائما در حال حرکت به سوی پیشرفت است. طبیعی است که جامعه در مسیر این حرکت شاهد ظهور پدیدهها، حوادث و مشکلات عدیده باشد. یکی از این رخدادها، رخداد بیماری کرونا است که مدتی است سلامت زندگی، امنیت و آرامش مردم جهان را تهدید میکند. بیماریها دو نوعاند: الف. بیماریهای مسری (واگیردار). که عوامل آن باکتری و ویروس است. این بیماریها به دو دسته تقسیم میشوند: کشنده مانند وبا، غیر کشنده مثل تبخال. ب. بیماریهای غیر مسری (غیر واگیردار). این بیماریها غالبا غیر عفونی هستند و عامل اصلی مرگ و میر در جهان است، مثل فشارخون. بحث ما در این نوشتار، در باب بیماریهای واگیردار است. از آنجا که این بیماری-های مسری بعضی اوقات کشنده است، جلوگیری از انتشار آن به حکم عقل، امری لازم و ضروری است. لذا اگر فرد از بیماری خود و کشندگی آن آگاهی داشته باشد و عمدا با انتقال بیماری موجب فوت دیگری شود از آن با قتل عمد یاد میشود و سزاوار قصاص، و در مواردی که بیماری کشنده نباشد و منجر به قتل شود شبه عمد است و محکوم به پرداخت دیه، و در نهایت اگر شخص از بیماری خود آگاهی نداشته باشد و با انتقال موجب فوت دیگری شود عمل او خطای محض به شمار میرود که ضمان آن بر عهده عاقله است. لذا در این نوشتار تلاش شده که از منظر فقه و حقوق به بررسی مسئولیتهای شخص ناقل با هدف جلوگیری از همهگیری این بیماریها در جامعه پرداخته شود.
خلاصه ماشینی:
در صورتی که ناقل علم داشته باشد، اگر عمدا این بیماری را به دیگران منتقل کند، مراجع تقلید حضرات آیات محمد تقی بهجت (ره)، محمد فاضل لنکرانی (ره)، ناصر مکارم شیرازی، حسین نوری همدانی، سیدعلی حسینی خامنهای، سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی (ره) کار او را در ردیف جنایات عمدی قرار دادهاند.
این مساله دقیقا شبیه این مساله از احکام است که فقهاء حضرات آیات آقایان (حسین وحید خراسانی، سید ابوالقاسم خوئی (ره)، سید محمد روحانی) فرمودهاند: اگر شخصی فردی را عمدا در آتش یا دریا پرتاب کند و آن شخص قدرت بر خروج از آتش و دریا را داشته باشد اما خارج نشود تا این که بر او ضرر وارد شود یا از دنیا برود، در این صورت قصاص و دیهای بر عهدهی شخص پرتاب کننده نیست، زیرا این ضرر و قتل به خود شخص مستند است و شخص پرتاب کننده مقصر نیست.
2. حضرت آیت الله سید عبدالکریم موسوی اردبیلی (ره) نظرشان این است اگر فاصله زمان انتقال و فوت کوتاه باشد قتل عمدی است و موجب قصاص است.
4. اما اگر ناقل بیماری قصد کشتن او را نداشته است، طبق نظر حضرات آیات (محمدتقی بهجت (ره) و سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی (ره)) در این صورت قتل شبه عمد و دیه بر عهده ناقل است.
سوال دیگری که در بحث مطرح میشود این است که اگر طرف مقابل که بیماری به او سرایت کرده است فوت نشود، بلکه نقض عضو یا منفعت یا هزینههای درمان برای او پیش آید، در این صورت آیا ناقل بیماری مسئول است یا خیر؟ در اینجا نیز سه نظر وجود دارد: نظر اول: مرحوم آیت الله فاضل لنکرانی (ره) میفرماید: در صورتی که انتقال بیماری عمدی باشد، حکم در اینجا حکم ایراد صدمه عمدی است که عبارت است از قصاص ما دون نفس و با عدم امکان قصاص دیه جایگزین آن میشود.