چکیده:
چکیده انصاف به معنای اهتمام دقیق به تمامی شرایط و خصوصیات مسئله مبتنی بر ترجیح درونی است که بر اساس مورد یا مصداق به جهت تلطیف قوانین عادلانه بر پایه عرف، عقل و وجدان در دعاوی حقوقی به کار میرود و در عملکردهایی که دادگاه برای مرتکب آن مجازاتی در نظر نمی گیرد و فرد مرتکب، ملزم به اعطاء حقوق به ذوی الحقوق می گردد، فرصت عمل می یابد. مقاله حاضر در مقام پاسخ به این پرسش است که «مهمترین مصادیق و کاربرد عملیاتی انصاف در دعاوی حقوقی چیست؟» که پاسخ به این سوال در ابتدا منوط به تحلیل واژه انصاف و مقصود دقیق از آن در دعاوی حقوقی است، و پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی در نهایت با جستجو و استقراء در مباحث حقوق موضوعه و فقه اسلامی مصادیق و کاربردهایی انصاف را در مراحل مختلف دعاوی حقوقی می یابد که از آنجمله میتوان به موارد ذیل اشاره نمود: تلاش تامّ قاضی در احراز ابعاد موضوع و استناد به منابع بنیادین اسلامی یا فتاوای معتبر در صورت نیافتن دلیل قانونی، تأمل در انگیزه ضارّ در جبران ضرر، احراز قصد حقیقی در طرفین عقود، تعدیل قضایی در دعاوی حقوقی، تعدیل وجه التزام یا مقابله با عهد شکنی در معاملات، عدم تأدیه خسارت در شرایطی خاص و....
خلاصه ماشینی:
مقاله حاضر در مقام پاسخ به اين پرسش است که «مهمترين مصاديق و کاربرد عملياتي انصاف در دعاوي حقوقي چيست ؟» که پاسخ به اين سوال در ابتدا منوط به تحليل واژه انصاف و مقصود دقيق از آن در دعاوي حقوقي است ، و پژوهش حاضر با روش توصيفي تحليلي در نهايت با جستجو و استقراء در مباحث حقوق موضوعه و فقه اسلامي مصاديق و کاربردهايي انصاف را در مراحل مختلف دعاوي حقوقي مي يابد که از آنجمله ميتوان به موارد ذيل اشاره نمود: تلاش تام قاضي در احراز ابعاد موضوع و استناد به منابع بنيادين اسلامي يا فتاواي معتبر در صورت نيافتن دليل قانوني ، تأمل در انگيزه ضار در جبران ضرر، احراز قصد حقيقي در طرفين عقود، تعديل قضايي در دعاوي حقوقي ، تعديل وجه التزام يا مقابله با عهد شکني در معاملات ، عدم تأديه خسارت در شرايطي خاص و....
در عرصه حقوق ، واژه انصاف به نوعي اهتمام عميق و دقيق به همه ابعاد، شرايط و خصوصيات مسئله مبتني بر ترجيح دروني اطلاق مي گردد و به عنوان راهکاري کارگشا، بر اساس عقل ، وجدان و عرف جهت تلطيف قوانين عادلانه به کار مي رود؛ به طوريکه با مبناي مبتني بر عملکرد مثبت اخلاقي که اقناع وجدان نيز در آن مشهود است ، قابليت آن را دارد که در دعاوي حقوقي مورد استفاده قرار گيرد.