چکیده:
یکی از مسائل مهم در معرفت شناسی دینی تاثیرمبانی معرفتی در دین شناسی است، واختلاف در مبانی معرفتی درکثرت ادیان به ویژه کثرت مذاهب نقش داشته است. این مقاله در پی اثبات این مدعا است که هریک از روش های معرفتی، گونه ای از دین شناسی را به دست می دهدو دین شناسی جامع رهین نگرش جامع به روشهای درست معرفت دینی است؛ در این پژوهش در آغاز کلید واژه های تحقیق مانند دین - معرفت شناسی، معرفت دینی تعریف، سپس روش های معرفت دینی مانند معرفت عقلی، معرفت شهودی فطری و عرفانی، معرفت وحیانی و معرفت نقلی یعنی معرفتی که دین شناس از کتاب و سنت به دست می آورد بررسی شده است؛ در نهایت این نتیجه حاصل شد که عالیترین مرتبه معرفت دینی معرفتی است که از راه وحی حاصل شود؛ که ویژه انبیاء و اولیای خاص خداست که علمشان از جانب خدا و مشاهده بی واسطه حقایق است؛ اما سایر روش های بشری در معرفت دینی هر کدام مارا به مرتبه ای از دین شناسی می رسانند و دین شناسی هرکس متاثر از روش معرفتی اوست وکمال معرفت دینی در تلفیق عقل و عرفان و تعمق درکتاب و سنت قطعی و تعبد به نصوص آن دو است، چرا که دین از نگاه هستی شناختی یک حقیقت وجودی ذو ابعاد و ذومراتب است و یکسو نگری مانع دست یابی به تمام حقیقت و یکی ازاسباب پیدایش کثرت دینی و مذهبی است.
One of the important issues in religious epistemology is the influence of
epistemological foundations on theology. Differences in epistemological
foundations have played a role in the multiplicity of religions. This article seeks
to prove the claim that each epistemological method provides a form of theology
and that comprehensive theology depends on a comprehensive understanding of
the religious knowledge. In this research, at the beginning, the keywords of
research, e. g. , religion, epistemology, and religious knowledge are defined, and
then the methods of religious knowledge such as rational knowledge, innate and
mystical intuitive knowledge, revelatory knowledge and narrative knowledge
(obtained from books and traditions). The findings show that the highest level of
religious knowledge is obtained from revelation, and such knowledge is specific
to the prophets and special saints of God, whose knowledge is from God and the
direct observation of truths. However, other methods in religious knowledge
each bring us to a level of theology, and everyone's theology is influenced by his
epistemological method, and a perfect religious knowledge is obtained through a
combination of reason and mysticism and contemplation in the book and
tradition. From the ontological point of view, religion is an existential truth with
many dimensions and one-sidedness prevents the attainment of the whole truth
and is one of the reasons for the emergence of religious pluralism.
خلاصه ماشینی:
در نهایت، این نتیجه حاصل شد که عالی ترین مرتبهی معرفت دینی معرفتی است که از راه وحی حاصل شود؛ که ویژه انبیاء و اولیای خاص خداست که علمشان از جانب خدا و مشاهدهی بی واسطهی حقایق است؛ اما سایر روش های بشری در معرفت دینی هر کدام مارا به مرتبه ای از دین شناسی می رسانند و دین شناسی هرکس متاثر از روش معرفتی اوست وکمال معرفت دینی در تلفيق عقل و عرفان و تعمق درکتاب و سنت قطعی و تعبد به نصوص آن دو است، چرا که دین از نگاه هستی شناختی یک حقیقت وجودی ذو ابعاد و ذومراتب است و یکسو نگری مانع دست یابی به تمام حقیقت و یکی ازاسباب پیدایش کثرت دینی و مذهبی است.
چنانکه از رسول گرامی اسلام گزارش شده است «الناس معادنٌ ،کَمعادنِ الذَّهَبِ و الفضَّه» (کلینی،2008، ج 15: 422) انسانها همچون معدن ها گوناگون (و با عیار های مختلف) هستند مانند معدن های طلا و نقره؛ و این گوناگونی عقل از نظرهستی شناختی، ثمرهی آن در معرفت عقلی اشیاء و حقایق از جمله فهم دین نیز ظاهر می شود؛ بنابراین اگر پذیرفتیم معرفت بعضی ازحقایق و مفاهیم دینی مانند شناخت خدا با عقل آغاز می شود، پس اساس دین داری مبتنی بر عقل است؛ اگرچه با شهود عرفانی یا وحیانی و یا نقل صحیح تأیید وکامل می گردد؛ از سوی دیگر، گر چه بعضی حقایق با شهود نیز تحصیل می شوند اما با عقل فهمیده، یا تایید ومستدل می گردند.
Qom: Dar Al-Hadith Cultural Institute Publications.