چکیده:
در فلسفه ابن سینا خدا مفهومی کلی است به این معنا که واجب الوجود در عرض سایر موجودات و همسان و هم ردیف با آن ها نیست. لذا با اسناد هرگونه وصف یا ویژگی که مستلزم هم عرض قرار دادن واجب الوجود در کنار سایر موجودات باشد مخالف است. او عالی است که به انسان سافل توجه ندارد لذا فارغ از انسان، امیال و احساسات اوست از سوی دیگر انسان نیز از خدا تهی است و با واسطه می تواند او را بشناسد وحتی انسان اموری مانند عبادت و مناجات را به این دلیل انجام می دهد که قصد شباهت به عالی را دارد. ابن سینا علی رغم آنکه همواره خدای اسلام و قرآن را پیش رو داشته است اما تنها به جنبه قدسیت و تعالی خداوند توجه کرده است و به تعامل بین خدا و انسان توجه اندکی نشان داده است لذا خدا تأثیر گذاری مستقیم در زندگی انسان ندارد، ارتباط تاریخی بین خدا و انسان وجود ندارد و مداخله خدا در عالم توسط عقول انجام می شود. بر خلاف خدای قرآن که علی رغم اینکه خدا در رأس یا کانون هستی، برترین حقیقت ماورای طبیعی، مسلط و محیط به همة هستی و تدبیر و ادارة هستی به دست اوست. بر این اساس، وجود خدا در مقام خالق، مالک حقیقی و مدبر آسمانها و زمین، امری تردیدناپذیر است اما شخصی که به انسان توجه و لطف دارد؛ دست یافتنی است؛ انسان با او ارتباط برقرار می کند؛ منجی انسان از ضلالت و گمراهی به نور و هدایت است؛ پاداش دهنده و کیفر دهنده است؛ همه انسان ها را در روز معاد گرد می آورد؛ نیکوکاران را پاداش، و بدان را کیفر می دهد.
In Avicenna’s (Ibn Sina’s) philosophy, God is a general concept in the sense that it
does not need to exist in the presence of other beings and is not equal to them.
Therefore, it is opposed to the documents of any description or feature that
requires placing Vajib Al-Vojud next to other beings. If, like other beings, he is
countable and quantifiable, he is also a finite and quantitative being, while he is
beyond other beings and free from their limitations. He is so great that he does
not pay attention to the poor man. Thus, he is independent from man, his desires
and feelings. On the other hand, man is devoid of God and can know him through
intermediaries, and even man does things such as worship and prayers because
it intends to look great. Ibn Sina has always considered the God of Islam and the
Qur'an. He mostly worked on God's holiness and transcendence while paying less
attention to the interaction between God and man believing that God has no
direct influence on human’s life. There is no relationship between God and man
because the Vajib Al-Vojud is the existential cause of possibilities. However, it is
different from other beings. It does not pay attention to them. God's intervention
in the universe is done by the intellects. Unlike the God of the Qur'an, who is at
the head or center of the universe and has the supreme supernatural truth,
dominates and surrounds the whole universe and is managing and controlling it.
Accordingly, the existence of God as the creator, the true owner and mastermind
of the heavens and the earth is unquestionable. God saves humans from faults
and misguidance, he rewards and punishes, gathers all human beings on the Day
of Resurrection, rewards the righteous, and punishes the villains. He is aware of
his creatures.
خلاصه ماشینی:
ابن سینا علی رغم آنکه همواره خدای اسلام و قرآن را پیش رو داشته است اما تنها به جنبه قدسیت و تعالی خداوند توجه کرده است و به تعامل بین خدا و انسان توجه اندکی نشان داده است لذا خدا تأثیر گذاری مستقیم در زندگی انسان ندارد، ارتباط تاریخی بین خدا و انسان وجود ندارد و مداخله خدا در عالم توسط عقول انجام می شود.
بنابراین ارتباط واجب الوجود که علت است با انسان که معلول اوست، چگونه است؟ به نظر می رسد آنچه بیان شد، با محتویات متون دینی ناسازگار است، زیرا از دیدگاه قرآن اگر خدایی در عالم وجود داشته باشد، نمی تواند وجودی در کنار سایر موجودات باشد.
ازاین رو، این امر به تمایز ذاتی واجب الوجود از ممکنات می انجامد که عبارت است از اختلاف ذاتی قابل توجه خدا با موجودات عالم.
اما این معرفت هر چند ضعیف است انسان را از ورطهی تعطیل و جهل نجات خواهد داد و بهترین لازم از لوازم واجب الوجود برای شناخت لازمی است که به ذات نزدیکتر باشد و نشان دهندهی مبدأبودن خدا نسبت به ماسوی است.
خدای ابن سینا که او را واجب الوجود تبیین می کند موجودی است بیگانه با بشر و فقط او را آفریده است و به این جهان آورده است، ارتباط انسان با خدا به واسطهی نیاز وجودی به خدا است.
Qom: Book Garden Institute, first edition, Journal of Shiite Comparative Theology.
Qom: Book Garden Institute, first edition .