چکیده:
شکلگیری گروههای بنیادگرای اسلامی مانند القاعده، طالبان، داعش، جبهه النصره در خاورمیانه به شکلی اساسی بر روندهای سیاسی این منطقه تاثیر گذاشته و این تاثیرگذاری علاوه بر ابعاد داخلی دولتها، در سطح ژئوپولیتیک منطقهای نیز قابل مشاهده است. در واقع، گروههای بنیادگرا با توسعه فعالیت خویش در گسترده قلمروی سرزمینی خاورمیانه، معادلات سیاسی و ژئوپلیتیکی جدیدی در منطقه به وجود آوردند. پدیده بنیادگرایی اسلامی در خاورمیانه که در قالب فعالیتهای گروههای افراطی- تروریستی نمود پیدا کرده، یکی از مشخصههای بارز پویشهای امنیتی در خاور میانه محسوب میشود. اما علی رغم اینکه این گروهها در یک رویکرد کلی تحت عنوان جریان بنیادگرایی مورد بررسی قرار گرفتهاند، در کنار شباهتهای ایدئولوژیکی، تفاوت میان گروههای افراطی در ابعاد سیاسی به چشم میخورد. سوال محوری این پژوهش بر این مبنا است که، وجوه اشتراک و افتراق گروههای بنیادگرای طالبان، القاعده، داعش، جبهه النصره و جیشالاسلام در خاورمیانه کدامند و تاثیر آن بر امنیت ملی ایران چیست؟ یافتههای این پژوهش نشان میدهد مهمترین وجوه اشتراک این گروهها در مولفه مذهبی ایدئولوژیکی، و تفاوتهای آنها نیز در مولفههای سیاسی میباشد. و مهمترین تاثیرات این گروههای تروریستی بر امنیت ملی ایران تهدید عمق استراتژیک ایران، فراهم کردن بستر مداخله سیاسی و نظامی قدرتها ی فرامنطقهای، تضعیف در حاکمیت و شکاف در محور مقاومت، رقابت گفتمانی بین شیعه و سنی، به هم خوردن موازنه به نفع رقبای منطقهای ایران مد نظر حامیان این گروههای تروریستی بوده است. پژوهش حاضر از روش مطالعه تطبیقی یا مقایسهای با استفاده روش کتابخانهای و اسنادی، کتب مربوطه، نشریات و مطبوعات، مقالهها و مجلات، سایتهای اینترنتی به کار گرفته شده و در تهیه نقشه از نرم افزار GIS استفاده شده است
خلاصه ماشینی:
جريان شناسي گروههاي بنيادگراي اسلامي در خاورميانه وتاثير آن بر امنيت ملي ايران ١-دکتر مرضيه مختاري ١ دکتراي جغرافياي سياسي ٢-علي گراوند عضو هيات علمي دانشگاه امام حسين (ع ) ٣-مرتضي ترابي دانشجوي کارشناسي ارشد علوم سياسي تاريخ دريافت : ١٤٠٠/٠٧/٠١ تاريخ پذيرش : ١٤٠٠/١١/٠٣ چکيده شکل گيري گروه هاي بنيادگراي اسلامي مانند القاعده ، طالبان ، داعش ، جبهه النصره در خاورميانه بـه شـکلي اساسـي بر روندهاي سياسي اين منطقه تاثير گذاشته و اين تاثيرگذاري علاوه بر ابعاد داخلي دولت هـا، در سـطح ژئوپوليتيـک منطقه اي نيز قابل مشاهده است .
با کمک هاي کشورهاي آمريکا ، انگلستان و متحـدان منطقـه اي آن بـالأخص عربسـتان ، قطـر، امـارات ، ترکيه و رژيم صهيونيستي عمده بازيگران منطقه اي وفرامنطقه اي به عنوان عوامل خـارجي در بـه وجـود اوردن آنهـا نقش اساسي داشتند دولت اسلامي شام و عراق از درون القاعده عراق ، يک گروه شورشي که به ظاهر بـر عليـه حضـور ايالات متحده در عراق بعد از سقوط صدام اقدام مي کرد و همچنين افزايش نفوذ شيعيان در سـاختار سياسـي جديـد مبارزه را برنمي تابيد براي يک جنگ مذهبي پايه گذاري و به وجود امد رهبر آن زمان اين گـروه ابومصـعب زرقـاوي ، يک جنگجوي اردني بود که با ناميدن گروه خويش با عنوان جماعت التوحيد و الجهاد بـه دنبـال برانـدازي پادشـاهي اردني بود، اما موفق نشد.