چکیده:
هیچ کشوری موفق به پیشرفت نخواهد شد، مگر اینکه زنان آن کشور از پرده انزوا خارج شوند. تجددگرایی را می توان یک جریان و روند فرهنگی سازی در زمینه های مختلف اجتماعی، تحقیقی، سیاسی، تاریخی، دینی، مذهبی، اقتصادی، ادبی و هنری و … یک جامعه نو پا که به سوی مدرن شدن تلاش دارد، خطاب کرد. این تجدد با محوریت انسان و تکیه بر آزادی بینش و دانش او وابسته است. بدون تردید می توان ملکه ثریا، همسر غازی امان الله خان و دخت محمود طرزی را جزء سردمداران این نهله تجددگرایی فرهنگی زنان در افغانستان خواند. منشا و رویکرد تجددگرایانه و حرکت به سوی یک افغانستان مدرن از جایی آغاز میشود که غازی امان الله خان همراه به همسرش از سفر هفت ماهه به افغانستان بر می گردند، و برای یک افغانستان نوین، سلسله اقدامات تجددگرایانه ای در زمینه های فرهنگی، هنری و علمی همچون ساخت و تاسیس مساجد، مکاتب، کتابخانه ها، سینما و تیاتر، آزادی فردی و اجتماعی، حقوق زنان، تعلیم و تربیت، رسانه ها و … را رقم می زنند. بدون شک، جامعه شنتی افغانستان و طرز نگاه و بینش مدرنیته ملکه ثریا در راستای بالندگی زنان آن وقت، با هم سنخیت نداشت، با آن همه، اصلاحات بنیادی در روند تعالی شدن افغانستان، رقم خورد. روش تحقیق در این مقاله تاریخی، تحلیلی و توصیفی است که با رویکرد تجدد گرایی به جمع آوری مطالب پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
منشأ و رویکرد تجددگرایانه و حرکت به سوی یک افغانستان مدرن از جایی آغاز مـیشـود کـه غازی امان الله خان همراه به همسرش از سفر هفت ماهه به افغانستان بر می گردند، و برای یـک افغانستان نوین ، سلسله اقدامات تجددگرایانه ای در زمینه های فرهنگی، هنری و علمی همچـون ساخت و تاسیس مساجد، مکاتب ، کتابخانه ها، سینما و تیاتر، آزادی فـردی و اجتمـاعی، حقـوق زنان ، تعلیم و تربیت ، رسانه ها و ...
سؤال تحقیق ١: چگونه تجددگرایی در زمینۀ فرهنگ ، هنر و توانمندی زنان در افغانستان صورت گرفت ؟ فرضیۀ تحقیق ملکه ثریا، دخت محمود طرزی، از جمله فعالان و آگاهـان مسـایل فرهنگـی، هنـری و علمی بود که سفر چندین ماهه اش به دور جهان (کشورهای شرق و غرب ) همراه با شاه مدرنیته خواه (امان الله خان غازی) باعث و موجب در نگاه و بینش آن ها شد و سرانجام افغانستان شاهد تحولات بزرگ علمی، فرهنگی، هنری، سیاسی و ...
منع نکاح صغیره و تعیین حداقل سن ازدواج (١٨ سال بـرای دختـران و ٢٢ سـال برای پسران ) و همچنین تأسیس مکاتب برای زنان و فرستادن آن ها به کشورهای غربی به منظور ارتقای سطح دانش و بینش شان و به دست آوردن حقوق مساوی با مردان ، و تلاش برای فعالیت های اجتماعی و مدنیشان ، از جمله مواردی بودنـد کـه بـا تـدبیر و تاکید ملکه ثریا در زمان امان الله خان غازی برای حقوق و حمایت زنان صـورت گرفـت (سیستانی، ١٣٨٣، ١٠٢-١٠٣).